Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng dạy và học luyện từ và câu ở lớp 2

t­îng cña häc sinh tiÓu häc th«ng qua c¸c bµi tËp cña m«n häc nµy. Tõ ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ, thiÕt thùc ®Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u, ph¸t huy kh¶ n¨ng t­ duy cña häc sinh.
PhÇn II : Néi dung
I. C¬ së lÝ luËn cña viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
1.VÞ trÝ, vai trß cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
	ë líp 2 ch­¬ng tr×nh míi, m«n tõ ng÷ - ng÷ ph¸p ®­îc kÕt hîp thµnh mét m«n häc míi ®ã lµ ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u. Nã lµ mét m«n häc gi÷ vÞ trÝ chñ ®¹o trong ch­¬ng tr×nh TiÕng ViÖt míi cña líp 2. Ngay tõ ®Çu cña ho¹t ®éng häc tËp ë tr­êng, häc sinh ®· ®­îc lµm quen víi lÝ thuyÕt cña tõ vµ c©u. Sau ®ã, kiÕn thøc ®­îc më réng thªm vµ n©ng cao dÇn ®Ó phôc vô cho nhu cÇu ngµy mét t¨ng trong cuéc sèng cña c¸c em còng nh­ trong lao ®éng, häc tËp vµ giao tiÕp.
	Vai trß quan träng ®Æc biÖt trong hÖ thèng ng«n ng÷, lµ ®¬n vÞ trung t©m cña ng«n ng÷. ChÝnh v× vËy, d¹y luyÖn tõ vµ c©u cã vÞ trÝ rÊt quan träng, kh«ng cã mét vèn tõ ®Çy ®ñ th× kh«ng thÓ n¾m ®­îc ng«n ng÷ nh­ mét ph­¬ng ph¸p giao tiÕp. ViÖc d¹y tõ vµ c©u ë giai ®o¹n ®Çu gióp häc sinh n¾m ®­îc tiÕng mÑ ®Î, t¹o ®iÒu kiÖn häc tËp ph¸t triÓn toµn diÖn. Kh¶ n¨g gi¸o dôc nhiÒu mÆt cña luyÖn tõ vµ c©u lµ rÊt to lín. Nã cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®Ó ph¸t triÓn ng«n ng÷, t­ duy l«gic vµ c¸c n¨ng lùc trÝ tuÖ nh­ trõu t­îng ho¸, kh¸i qu¸t ho¸, ph©n tÝch tæng hîpvµ c¸c phÈm chÊt ®¹o ®øc nh­ tÝnh cÈn thËn, cÇn cï. Ngoµi ra ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cßn cã vai trß h­íng dÉn cho häc sinh kÜ n¨ng nãi, ®äc viÕt., viÕt.
	LuyÖn tõ vµ c©u lµ m«n häc nÒn t¶ng ®Ó häc sinh häc c¸c m«n kh¸c trong tÊt c¶ c¸c cÊp häc sau, còng nh­ trong lao ®éng vµ giao tiÕp trong cuéc sèng, bëi nã gióp häc sinh cã n¨ng lùc nãi ®óng. Tõ ®ã, sö dông TiÕng ViÖt v¨n ho¸ mét c¸ch thµnh th¹o lµm c«ng cô t­ duy ®Ó häc tËp giao tiÕp vµ lao ®éng.
2. NhiÖn vô cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u.
	D¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë tr­êng tiÓu häc nãi chung vµ ë líp 2 nãi riªng cã nhiÖm vô cung cÊp cho häc sinh mét sè kh¸i niÖm tõ vµ c©u c¬ b¶n, cung cÊp cho c¸c em mét sè kiÕn thøc ban ®Çu c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt vÒ tõ, c©u, c¸c kiÓu tõ, c¸c kiÓu c©u nh­ng ph¶i võa søc ®èi víi løa tuæi c¸c em.
	D¹y luyÖn tõ vµ c©u cã nhiÖm vô trang bÞ cho häc sinh mét sè hÖ thèng kh¸i niÖm, sù hiÓu biÕt vÒ cÊu tróc ng«n ng÷ vµ nh÷ng quy luËt cña nã. Cô thÓ lµ luyÖn tõ vµ c©u ë tiÓu häc gióp cho häc sinh hiÓu vÒ cÊu t¹o cña tõ, kh¸i niÖm vÒ tõ vµ c©u.
	Nh÷ng kÜ n¨ng mµ häc sinh cÇn ®¹t trong giê luyÖn tõ vµ c©u: BiÕt dïng tõ, c©u trong nãi vµ viÕt, nãi ®óng, dÔ hiÓu vµ sö dông c¸c c©u v¨n hay, nhËn ra nh÷ng tõ, c©u kh«ng cã v¨n ho¸ ®Ó lo¹i ra khái vèn tõ, ngoµi ra häc sinh cßn n¾m ®­îc v¨n ho¸ chuÈn cña lêi nãi.
	H¬n n÷a, ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cßn rÌn cho häc sinh kh¶ n¨ng t­ duy logic cao vµ kh¶ n¨ng thÈm mÜ.
	NhiÖm vô chñ yÕu cña viÖc d¹y tõ vµ c©u gióp häc sinh më réng, ph¸t triÓn vèn tõ (phong phó ho¸ vèn tõ), n¾m ®­îc nghÜa cña tõ (chÝnh x¸c ho¸ vèn tõ), qu¶n lÝ ph©n lo¹i vèn tõ (hÖ thèng ho¸ vèn tõ vµ luyÖn tËp sö dông tõ), tÝch cùc ho¸ vèn tõ.
	NhiÖm vô rÌn luyÖn vÒ c©u cña ph©n m«n luyÖn tõ, lµm quen víi c¸c kiÓu c©u nh­ : Ai lµ g×? Ai lµm g×? Ai thÕ nµo? mét sè thµnh phÇn trong c©u, tËp dïng mét sè dÊu c©u (dÊu chÊm, dÊu phÈy, dÊu chÊm hái, dÊu chÊm than, träng t©m lµ dÊu chÊm vµ dÊu phÈy).
3. T¸c dông cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
	XuÊt ph¸t tõ nhiÖm vô cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ®· ®­îc tr×nh bµy ë trªn, gióp häc sinh ph©n biÖt c©u vµ tõ, tõ vµ tiÕng, c¸c kiÓu c©u ®¬n trong ®ã biÕt dïng tõ ®Æt c©u, biÕt më réng vèn tõ vµ gi¶i nghÜa tõ, biÕt dïng dÊu c©u phï hîp. Nã gãp phÇn bæ xung kiÕn thøc, rÌn luyÖn t­ duy vµ h×nh thµnh nh©n c¸ch cho häc sinh (th«ng qua c¸c kÜ n¨ng c¸c em dïng tõ ®Ó ®Æt c©u)
	Nh­ vËy ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cã t¸c dông to lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn t­ duy ng«n ng÷ cho häc sinh.
	Qua ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u c¸c em n¾m ®­îc tõ vµ më réng vèn tõ, gi¶i nghÜa cña tõ vµ vÕ c©u. C¸c em n¾m ®­îc c¸c kiÓu c©u, c¸c dÊu c©u (dÊu chÊm, dÊu phÈy, dÊu chÊm hái, dÊu chÊm than), biÕt c¸ch sö dông tõ vµ c©u phï hîp víi ng÷ c¶nh vµ lêi nãi.
	Ngoµi ra, néi dung ch­¬ng tr×nh cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u ë tiÓu häc ®­îc x©y dùng phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn lêi nãi cña häc sinh, gióp c¸c em më réng thªm kiÕn thøc trong qu¸ tr×nh häc tËp, lao ®éng vµ giao tiÕp ngµy mét tèt h¬n, tiÕn bé h¬n, ®¹t kÕt qu¶ cao h¬n.
II. Thùc tr¹ng cña viÖc d¹y vµ häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
Kh¶o s¸t ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa
M«n luyÖn tõ vµ c©u líp 2 c¶ n¨m cã 35 bµi t­¬ng øng víi 35 tiÕt vµ d¹y trong thêi gian 1 tiÕt / 1 tuÇn :
+ K× I gåm 18 bµi trong ®ã cã 2 bµi «n tËp vµ 16 bµi míi.
	+ k× II gåm 17 bµi trong ®ã cã 2 bµi «n tËp vµ 15 bµi míi.
	S¸ch gi¸o khoa TiÕng ViÖt líp 2 ®­îc chia thµnh hai tËp (tËp mét vµ tËp hai) mçi tËp dïng trong mét k×. ë s¸ch TiÕng ViÖt líp 2 ®­îc tr×nh bµy riªng theo tõng ph©n m«n : TËp ®äc, kÓ chuyÖn, chÝnh t¶, tËp viÕt, luyÖn tõ vµ c©u, tËp lµm v¨n.
	ë líp 2 sù t­¬ng quan sè tiÕt häc gi÷a ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u víi c¸c ph©n m«n kh¸c trong m«n TiÕng ViÖt nh­ sau:
Sù ph©n bè c¸c tiÕt trong m«n TiÕng ViÖt
TËp ®äc
KÓ chuyÖn
ChÝnh t¶
TËp viÕt
LuyÖn tõ vµ c©u
TËp lµm v¨n
Häc k× I
72
18
36
18
18
18
Häc k× II
68
17
34
17
17
17
Nh­ vËy, thêi gian dµnh cho viÖc häc luyÖn tõ vµ c©u so víi c¸c ph©n m«n kh¸c còng lµ t­¬ng ®èi nhiÒu ( chØ kÐm ph©n m«n tËp ®äc vµ chÝnh t¶). Sang häc k× II sè tiÕt häc mét tuÇn cña m«n häc nµy vÉn ®­îc gi÷ nguyªn.
2. Kh¶o s¸t høng thó d¹y vµ häc luyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o viªn vµ häc sinh.
a. Høng thó cña gi¸o viªn
§Ó biÕt ®­îc høng thó d¹y m«n luyÖn tõ vµ c©u cña gi¸o viªn t«i ®· trß chuyÖn trùc tiÕp víi c¸c gi¸o viªn trong khèi nãi riªng vµ gi¸o viªn trong tr­êng nãi chung th«ng qua c¸c c©u hái :
- C¸c chÞ thÝch d¹y m«n häc nµo nhÊt?
- C¸c chÞ cã thÝch d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u kh«ng?
- D¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u cã khã kh«ng?
- Khi d¹y, c¸c chÞ chuÈn bÞ ®å dïng trùc quan nh­ thÕ nµo?
- C¸c chÞ th­êng dïng ph­¬ng ph¸p d¹y häc g× chñ yÕu khi d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u?
* Qua trß chuyÖn víi c¸c chÞ cïng khèi, cïng tr­êng t«i ®· thu ®­îc kÕt qu¶ nh­ sau:
C¸c chÞ ®Òu cã ý kiÕn cho r»ng kh«ng thÝch d¹y ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u b»ng c¸c ph©n m«n kh¸c trong TiÕng ViÖt víi lÝ do :
-D¹y luyÖn tõ vµ c©u lµ khã so víi c¸c ph©n m«n kh¸c, cã nhiÒu tõ , c©u ch­a ph©n ®Þnh râ rµng (®ang cßn nhiÒu tranh c·i), nªn x¸c ®Þnh vµ chèt l¹i cho häc sinh lµ khã, trong khi gi¶ng d¹y gi¸o viªn cßn bÝ tõ vµ gi¶i nghÜa tõ cho häc sinh cßn lóng tóng.
- Giê luyÖn tõ vµ c©u th­êng trÇm kh«ng s«i næi vµ kh«. Häc sinh Ýt chó ý vµo bµi, gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ nhiÒu ®å dïng cho mét tiÕt d¹y nh­ : tranh ¶nh, b¶ng phô, phÊn mµu
-D¹y luyÖn tõ vµ c©u lµ khã v× ngay c¶ gi¸o viªn nhiÒu khi cßn ch­a râ vµ ph©n biÖt chÝnh x¸c c¸c tõ , c©u nªn rÊt khã trong viÖc gi¶i thÝch cho häc sinh hiÓu ®­îc néi dung bµi.
	VÝ dô : Khi d¹y bµi : “ Tõ ng÷ vÒ mu«ng thó ” (tuÇn 23)
	Sau khi d¹y xong bµi, phÇn cñng cè gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh c¸c nhãm t×m tªn c¸c con thó nguy hiÓm vµ thó kh«ng nguy nguy hiÓm th× lóc ®ã cã häc sinh nªu : Con r¾n
Thùc ra lµ sai v× r¾n kh«ng ph¶i lµ loµi thó mµ ®ã lµ loµi bß s¸t.
- §å dïng trùc quan ë tr­êng cßn Ýt ch­a ®¸p øng ®ñ cho c¸c tiÕt häc, gi¸o viªn ph¶i lµm ®å dïng trùc quan rÊt nhiÒu nh­ : vÏ tranh phï hîp víi c¸c tiÕt d¹y ®Ó h­íng dÉn häc sinh n¾m ®­îc bµi. Ngoµi ra cßn sö dông b¶ng phô ghi vÝ dô vµ c¸c bµi tËp. 
VÝ dô: Còng víi bµi d¹y trªn ë tuÇn 23, khi d¹y t«i ph¶i ®i s­u tÇm c¸c tranh ¶nh c¸c con vËt nh­: lîn rõng, bß rõng, tª gi¸c, chån Sau ®ã phãng tranh to ®Ó häc sinh nh×n râ nh÷ng ®Æc ®iÓm cña loµi thó nguy hiÓm vµ biÕt ®­îc v× sao nã nguy hiÓm.
- Ph­¬ng ph¸p mµ gi¸o viªn th­êng sö dông trong tiÕt nµy ®ã lµ: gi¶ng gi¶i, hái ®¸p, gîi më, lµm mÉu, luyÖn tËp còng víi ph­¬ng ph¸p trùc quan.
b. Høng thó cña häc sinh
T«i ®· lËp ra nh÷ng hÖ thèng c©u hái, x©y dùng phiÕu tr¾c nghiÖm ®Ó ®iÒu tra høng thó vµ viÖc häc luyÖn tõ vµ c©u cña häc sinh líp 2D.
Em h·y ®iÒn dÊu (x) vµo « trèng mµ em cho lµ hîp víi em nhÊt:
C©u 1: Em cã thÝch häc ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u kh«ng?
- RÊt thÝch	: 9/35 em = 26%
- B×nh th­êng	: 15/35 em = 42%
- Kh«ng thÝch	: 11/35 em = 32%
C©u 2: Trong giê luyÖn tõ vµ c©u em th­êng:
- Chó ý nghe gi¶ng 	 : 25/35 em = 71%
- Ph¸t biÓu ý kiÕn x©y dùng bµi	 : 16/35 em = 45%
- ChØ nghe kh«ng ph¸t biÓu ý kiÕn : 19/35 em = 55%
- Kh«ng chó ý vµo bµi	 : 0 em = 0%
C©u 3: Em cã lµm ®Çy ®ñ bµi tËp cña ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u kh«ng?
- Cã	: 31/35 em = 88%
- Kh«ng	: 0 em = 0%
- Cßn thiÕu	: 4/35 em = 12%
* Qua kh¶o s¸t t«i thÊy:
- PhÇn lín häc sinh kh«ng thÝch häc ph©n m«n nµy, sè häc sinh thÝch lµ rÊt Ýt vµ c¸c em ®Òu lµ nh÷ng häc sinh häc kh¸ m«n häc nµy còng nh­ c¸c m«n kh¸c.
- MÆc dï ph©n m«n nµy kh«ng g©y nhiÒu høng thó ®èi víi c¸c em nh­ng trong giê häc c¸c em vÉn lu«n chó ý nghe bµi, h¨ng h¸i gi¬ tay ph¸t biÓu ý kiÕn x©y dùng bµi.
- PhÇn lín c¸c em ®Òu tù häc vµ tù lµm bµi, lµm ®Çy ®ñ c¸c bµi tËp ë líp.
- MÆc dï ch­a g©y ®­îc høng thó nhiÒu nh­ng hÇu hÕt häc sinh ®Òu cã th¸i ®é tÝch cùc trong viÖc luyÖn tõ vµ c©u.
3. Kh¶o s¸t thùc tr¹ng kh¶ n¨ng n¾m kiÕn thøc luyÖn tõ vµ c©u cña häc sinh th«ng qua c¸c bµi tËp.
* Nh÷ng c¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸
- H×nh thøc: viÕt ®Ñp, kh«ng sai lçi chÝnh t¶, tr×nh bµy râ rµng, kh«ng g¹ch xo¸.
- Néi dung : Thùc hiÖn ®óng yªu cÇu cña ®Ò bµi.
- Lµm ®óng chÝnh x¸c vÒ kiÕn thøc.
Ngoµi ra, cßn ­u tiªn, khuyÕn khÝch nh÷ng häc sinh cã sù s¸ng t¹o, viÕt ®­îc nhiÒu c©u v¨n hay, c¶m xóc ch©n thµnh.
* Néi dung kh¶o s¸t:
 Bµi tËp 1: §iÒn vµo ngoÆc ®¬n ( ) dÊu chÊm hoÆc dÊu hái:
Nam nhê chÞ viÕt th­ th¨m «ng bµ v× em míi vµo líp 1, ch­a biÕt viÕt ( ) ViÕt xong th­, chÞ hái:
- Em cã muèn nãi thªm g× n÷a kh«ng ( )
CËu bÐ ®¸p:
D¹ cã ( ) ChÞ viÕt hé em vµo cuèi th­: “Xin lçi «ng bµ v× ch÷ ch¸u xÊu vµ nhiÒu lçi chÝnh t¶”.
+ §¸p ¸n bµi tËp 1:
Nam nhê chÞ viÕt th­ th¨m «ng bµ v× em míi vµo líp 1, ch­a biÕt viÕt (.) ViÕt xong th­, chÞ hái:
- Em cã muèn nãi thªm g× n÷a kh«ng (?)
CËu bÐ ®¸p :
D¹ cã (.) ChÞ viÕt hé em vµo cuèi th­ : “Xin lçi «ng bµ v× ch÷ ch¸u xÊu vµ nhiÒu lçi chÝnh t¶”.
KÕt qu¶ ®iÓm bµi tËp 1
 Líp
 SÜ sè
Sè ®iÓm vµ %
§iÓm 9 - 10
§iÓm 7 – 8
§iÓm 5 – 6
§iÓm d­íi 5
 2D
 35
14
(39%)
10
(29%)
11
(32%)
0
(0%)
* Sau khi lµm bµi tËp nµy, t«i thÊy häc sinh ®Òu hiÓu vµ n¾m ®­îc yªu cÇu cña bµi. Mét sè em tr×nh bµy bµi s¹ch, ®Ñp, viÕt ®óng chÝnh t¶.
- D¹ng bµi tËp nhËn biÕt dÊu chÊm, dÊu hái häc sinh ®· lµm quen tõ ®Çu n¨m häc ®Õn b©y giê. Tuy nhiªn cßn mét sè em x¸c ®Þnh dÊu chÊm ch­a chÝnh x¸c, c¸c em cßn nhÇm lÉn gi÷a dÊu chÊm vµ dÊu hái. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sai sãt nµy lµ do c¸c em ch­a n¾m ®­îc kh¸i niÖm, kh«ng chÞu khã lµm bµi tËp vµ ch­a chó ý nghe bµi gi¶ng trªn líp. Bªn c¹nh ®ã cã mét sè em ch­a x¸c ®Þnh ®­îc c©u ®Ó ®Æt dÊu chÊm hoÆc dÊu hái.
Bµi tËp 2: Chän tõ ng÷ thÝch hîp råi ®iÒn vµo chç trèng ®Ó t¹o thµnh mét c©u hoµn chØnh:
a/ Ch¸u «ng bµ
b/ Con  cha mÑ
c/ Em  anh chÞ
§¸p ¸n bµi tËp 2:
a/ Ch¸u yªu th­¬ng kÝnh yªu «ng bµ.
b/ Con th­¬ng yªu, yªu quý  cha mÑ.
c/ Em yªu quý, kÝnh mÕn. anh chÞ.
KÕt qu¶ ®iÓm bµi tËp 2
 Líp
 SÜ sè
Sè ®iÓm vµ %
§iÓm 9 - 10
§iÓm 7 – 8
§iÓm 5 – 6
§iÓm d­íi 5
 2D
 35
22
(71%)
8
(24%)
5
(15%)
0
(0%)
* Sau khi t×m ®­îc c¸c tõ ng÷ nãi vÒ t×nh c¶m nh­: yªu mÕn, th­¬ng yªu, kÝnh mÕn, quý mÕn Häc sinh vËn dông c¸c tõ ng÷ ®ã ®Ó vµo lµm bµi tËp. VËy ®Ó lµm ®­îc bµi tËp nµy, ®ßi hái häc sinh ph¶i n¾m ch¾c kiÕn thøc vÒ tõ vµ c©u. Häc sinh ph¶i x¸c ®Þnh tõ chÝnh x¸c ®Ó ®iÒn vµo chç trèng thµnh c©u hoµn chØnh.
VÝ dô: Ch¸u yªu th­¬ng «ng bµ
- Nãi chung c¸c em hiÓu bµi vµ lµm bµi tËp tèt, c¸c em x¸c ®Þnh ®óng tõ cÇn ®iÒn vµo chç trèng t­¬ng ®èi chÝnh x¸c, nhiÒu em tr×nh bµy bµi s¹ch sÏ cho nªn ®iÓm cña c¸c em kh¸ cao.
- Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã mét sè em cßn ch­a x¸c ®Þnh ®óng tõ ®Ó ®iÒn vµo bµi tËp, cã em n¾m kiÕn thøc ch­a ch¾c nªn khi lµm bµi tËp cßn tÈy xo¸ rÊt nhiÒu. Nh×n mét c¸ch tæng qu¸t th«ng qua bµi tËp nµy t«i thÊy häc sinh n¾m tõ t­¬ng ®èi ch¾c vµ ®iÒn tõ vµo bµi tËp mét c¸ch chÝnh x¸c, chøng tá ë bµi tËp nµy c¸c em hoµn thµnh nã kh«ng mÊy khã kh¨n.
Bµi tËp 3: G¹ch mét g¹ch d­íi bé phËn c©u tr¶ lêi c©u hái Ai ? G¹ch hai g¹ch d­íi bé phËn c©u tr¶ lêi c©u hái lµm g×?
MÉu: Chi / ®Õn t×m b«ng cóc mµu xanh
a/ C©y xoµ cµnh «m cËu bÐ.
b/ Em häc thuéc ®o¹n th¬.
c/ Em lµm ba bµi tËp to¸n.
§¸p ¸n bµi tËp 3:
a/ C©y / xoµ cµnh «m cËu bÐ.
b/ Em / häc thuéc ®o¹n th¬.
c/ Em / lµm ba bµi tËp to¸n.
KÕt qu¶ ®iÓm bµi tËp 3
 Líp
 SÜ sè
Sè ®iÓm vµ %
§iÓm 9 - 10
§iÓm 7 – 8
§iÓm 5 – 6
§iÓm d­íi 5
 2D
 35
12
(35%)
17
(47%)
6
(18%)
0
(0%)
* Qua bµi tËp 3, t«i thÊy häc sinh ®Òu hiÓu vµ n¾m ®­îc bµi, häc sinh tr×nh bµy bµi s¹ch ®Ñp, tr×nh bµy bµi khoa häc.
- D¹ng bµi tËp nhËn biÕt vÒ bé phËn c©u nµy, häc sinh b¾t ®Çu lµm quen tõ ®Çu n¨m häc nh­ng cßn mét sè em x¸c ®Þnh tõ, c©u ch­a chÝnh x¸c. Qua bµi tËp nµy, t«i thÊy viÖc n¾m c¸c c©u chia theo môc ®Ých nãi cña c¸c em lµ rÊt tèt, g¹ch d­íi c¸c bé phËn c©u chÝnh x¸c.
4. KÕt luËn kh¶o s¸t
a. ¦u ®iÓm cña häc sinh
HÇu hÕt häc sinh ®Òu cã ý thøc lµm bµi tËp, cã th¸i ®é tÝch cùc trong viÖc häc vµ lµm bµi tËp luyÖn tõ vµ c©u. XÐt mét c¸ch toµn diÖn c¸c em ®Òu n¾m ®­îc nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng c¬ b¶n vÒ luyÖn tõ vµ c©u. C¸c d¹ng bµi tËp cô thÓ c¸c em ®Òu tù ®éc lËp suy nghÜ lµm bµi theo ®óng kh¶ n¨ng cña m×nh, kh«ng nh×n bµi cña b¹n.
Mét sè em lµm bµi tËp ®¹t kÕt qu¶ t­¬ng ®èi cao, biÕt c¸ch tr×nh bµy bµi vµ ch÷ viÕt s¹ch ®Ñp. Qua bµi tËp dïng tõ ®Æt c©u dïng dÊu chÊm, dÊu chÊm hái häc sinh ®· béc lé t×nh c¶m trong s¸ng cña løa tuæi häc trß. Cô thÓ lµ løa tuæi tiÓu häc hån nhiªn c¸c em ®· thÓ hiÖn ®­îc t×nh c¶m, ®¹o ®øc, t×nh yªu ®ång lo¹i vµ yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc qua c¸c c©u v¨n, bµy tá ®­îc suy nghÜ, t­ t­ëng tiÕn bé rÊt ®¸ng tr©n träng.
§©y lµ b­íc ®Çu häc sinh tiÕp xóc vµ lµm quen víi luyÖn tõ vµ c©u nªn c¸c bµi lµm cña c¸c em cßn nhiÒu h¹n chÕ vµ thiÕu sãt c¶ vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng.
b. Nh­îc ®iÓm cña häc sinh
Do nhËn thøc cña c¸c em chñ yÕu lµ c¶m tÝnh nªn sù vËn dông vèn sèng vµo trong bµi tËp cßn thiÕu chÝnh x¸c. Bªn c¹nh ®ã kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh tõ, c©u cña häc sinh cßn kÐm, c¸c em cßn nhÇm lÉn gi÷a dÊu chÊm vµ dÊu chÊm hái.
Tõ viÖc lµm bµi tËp cña häc sinh ta dÔ dµng thÊy ®­îc kh¶ n¨ng t­ duy vµ s¸ng t¹o cña häc sinh lµ ch­a cao, víi bµi tËp ®ßi hái sù t­ duy vµ s¸ng t¹o th× kÕt qu¶ lµm bµi tËp cña c¸c em cßn h¹n chÕ.
c. VÒ kü n¨ng cña häc sinh
ViÖc rÌn luyÖn bèn kü n¨ng c¬ b¶n: nghe, nãi, ®äc, viÕt cho häc sinh ch­a th­êng xuyªn v× vËy kh¶ n¨ng diÔn ®¹t cña c¸c em ch­a thùc sù tèt ë c¶ hai mÆt nãi viÕt. Khi giao tiÕp, t«i thÊy häc sinh nãi ch­a l­u lo¸t. §ång thêi c¸c em th­êng nãi theo ®óng suy nghÜ cña m×nh.
Nh×n chung kh¶ n¨ng giao tiÕp vµ n¾m b¾t cña c¸c em cßn nhiÒu vÊn ®Ò cÇn bµn, ph¶i t×m ra nguyªn nh©n vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu kÞp thêi ®Ó kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm cña häc sinh.
III. Mét sè biÖn ph¸p trong gi¶ng d¹y Ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
1.§Ó cã thÓ häc tèt ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u, ngay tõ ®Çu tiÕt häc ng­êi gi¸o viªn ph¶i kh¬i sù tß mß, høng thó häc cho c¸c em b»ng chÝnh lêi giíi thiÖu cña m×nh.
Khi giíi thiÖu bµi luyÖn tõ vµ c©u ë tuÇn 3: “Tõ chØ sù vËt. KiÓu c©u : Ai lµ g×?” §©y chÝnh lµ bµi häc víi chñ ®Ò: B¹n bÌ. Gi¸o viªn cã thÓ hái: Trong tuÇn c¸c em ®· häc nh÷ng bµi tËp ®äc nµo nãi vÒ b¹n bÌ? Sau khi häc sinh tr¶ lêi, gi¸o viªn sÏ giíi thiÖu: C¸c con ®· ®­îc häc nh÷ng bµi tËp ®äc nãi vÒ t×nh b¹n. C¸c con cã biÕt tõ chØ sù vËt lµ g× kh«ng? Vµ muèn nãi theo kiÓu c©u : “Ai lµ g×?” con sÏ nãi nh­ thÕ nµo. H«m nay c« sÏ cïng c¸c con t×m hiÓu vÒ tõ chØ sù vËt vµ kiÓu c©u : Ai lµ g×?
HoÆc t«i cã thÓ dïng tranh ¶nh ®Ó giíi thiÖu bµi nh»m g©y høng thó, t¹o nhu cÇu häc bµi ë häc sinh.
VÝ dô: khi d¹y bµi ë tuÇn 26: “Tõ ng÷ vÒ s«ng biÓn. DÊu phÈy” T«i ®· s­u tÇm mét sè tranh ¶nh vÒ c¸c loµi c¸ n­íc ngät vµ n­íc mÆn. Sau ®ã giíi thiÖu cho häc sinh biÕt ®©y lµ c¸c loµi c¸ nh­ng ®Ó biÕt ®©u lµ c¸ n­íc ngät? §©u lµ c¸ n­íc mÆn? Chóng ta cïng nhau t×m hiÓu qua bµi häc h«m nay.
2. Gi¸o viªn cÇn ph©n ra c¸c kiÓu bµi trong ph©n m«n luyÖn tõ vµ c©u
a. D¹y bµi lý thuyÕt vÒ tõ
ë líp 2, cã nh÷ng bµi d¹y vÒ lý thuyÕt tõ nh­ : Tõ vµ c©u, tõ ng÷ chØ sù vËt (Danh tõ), tõ ng÷ chØ ho¹t ®éng, tr¹ng th¸i (®éng tõ), tõ ng÷ chØ ®Æc ®iÓm, t×nh c¶m (tÝnh tõ) Nh÷ng bµi häc nµy lµ tæng kÕt nh÷ng kiÕn thøc ®­îc rót ra tõ nh÷ng bµi tËp häc sinh ®­îc lµm. Kh¸c víi ch­¬ng tr×nh líp 2 cò, ch­¬ng tr×nh líp 2 míi häc sinh ®­îc lµm bµi tËp sau ®ã míi rót ra kiÕn thøc träng t©m cña bµi.
D¹y nghÜa cña tõ ®­îc hiÓu lµ néi dung ®èi t­îng vËt chÊt, lµ sù ph¶n ¸nh ®èi t­îng cña hiÖn thùc trong nhËn thøc ®­îc ghi l¹i b»ng tæ hîp ©m thanh x¸c ®Þnh, ®Ó lµm t¨ng vèn tõ cho häc sinh, gi¸o viªn cÇn ph¶i cung cÊp nh÷ng tõ míi b»ng nh÷ng tranh ¶nh, ho¹t ®éng hay lêi nãi mµ gi¸o viªn ®­a ra. C«ng viÖc ®Çu tiªn cña d¹y tõ lµ ph¶i lµm cho häc sinh hiÓu nghÜa cña tõ, hiÓu ®­îc tÇm quan träng cña viÖc d¹y nghÜa cña tõ vµ nã cßn lµ nhiÖm vô sèng cßn trong sù ph¸t triÓn ng«n ng÷ cña trÎ em.
Muèn thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy ng­êi gi¸o viªn ph¶i hiÓu nghÜa cña tõ, ph¶i biÕt gi¶i nghÜa phï hîp víi môc ®Ých d¹y, phï hîp víi ®èi t­îng häc sinh. Gi¶i nghÜa tõ b»ng trùc quan lµ biÖn ph¸p gi¸o viªn ®­a vËt thËt, tranh ¶nh gi¶i nghÜa tõ b»ng trùc quan chiÕm vÞ trÝ quan träng trong gi¶i nghÜa tõ ë tiÓu häc v× nã gãp phÇn gióp häc sinh hiÓu nghÜa cña tõ mét c¸ch dÔ dµng nh­ng c¸ch gi¶i nghÜa nµy ®ßi hái ng­êi gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ kh¸ c«ng phu.
VÝ dô: Bµi “Tõ chØ sù vËt” (tuÇn 3) gi¸o viªn ph¶i gi¶i nghÜa cho häc sinh c¸c tõ chØ sù vËt nh­ : bé ®éi, c«ng nh©n, c©y dõa, c©y mÝa th«ng qua tranh vµ lêi nãi cña gi¸o viªn.
Ngoµi ra, gi¸o viªn cßn ph¶i gi¶i nghÜa b»ng ng÷ c¶nh, ®ã lµ ®­a tõ vµo trong mét nhãm tõ, mét c©u, mét bµi ®Ó lµm râ nghÜa cña tõ trong ng÷ c¶nh. Gi¸o viªn kh«ng cÇn gi¶i thÝch mµ nghÜa cña tõ tù béc lé trong ng÷ c¶nh.
VÝ dô: Bµi “tõ vµ c©u” (tuÇn 1). Gi¶i thÝch tõ “nhµ” gi¸o viªn cã thÓ ®­a tõ nhµ vµo trong c©u: N¬i em ë lµ ng«i nhµ ba tÇng.
b. D¹y bµi më réng vèn tõ
C¬ së cña viÖc hÖ thèng ho¸ vèn tõ lµ sù tån t¹i cña tõ trong ý thøc con ng­êi, tõ tån t¹i trong ®Çu ãc con ng­êi kh«ng ph¶i lµ nh÷ng yÕu tè rêi r¹c mµ lµ mét hÖ thèng. Chóng ®­îc s¾p xÕp theo mét hÖ thèng liªn t­ëng nhÊt ®Þnh gi÷a c¸c tõ nµy víi tõ kh¸c cã mét nÐt g× chung khiÕn ta ph¶i nhí ®Õn tõ kia nªn tõ ®­îc tÝch luü nhanh chãng h¬n. Tõ míi cã thÓ ®­îc sö dông trong lêi nãi vµ khi sö dông nhê hÖ thèng liªn t­ëng, häc sinh nhanh chãng huy ®éng lùa chän tõ phï hîp víi yªu cÇu giao tiÕp.
Víi môc ®Ých tÝch luü nhanh chãng vèn tõ vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó sö dông tõ mét c¸ch dÔ dµng, gi¸o viªn ®­a ra nh÷ng tõ theo mét hÖ thèng vµ ®ång thêi x©y dùng mét bµi tËp hÖ thèng ho¸ vèn tõ trong d¹y tõ. ë líp 2, c¸c em ®­îc häc tõ theo chñ ®Ò, cø 2 tuÇn c¸c em ®­îc häc mét chñ ®Ò
VÝ dô: TuÇn 21 vµ tuÇn 22 c¸c em häc chñ ®Ò : “chim chãc” th× ë luyÖn tõ vµ c©u c¸c em ®­îc häc tõ ng÷ vÒ chim chãc vµ më réng vèn tõ c¸c tõ ng÷ vÒ loµi chim.
Khi häc sinh ch­a n¾m ch¾c tõ th× gi¸o viªn cÇn gîi ý tõ vµ gióp häc sinh hiÓu ®­îc nghÜa cña tõ vµ n¾m ch¾c hÖ thèng tõ mét c¸ch thµnh th¹o, biÕt dïng tõ ®Ó ®Æt c©u. Gi¸o viªn cÇn ®Þnh h­íng nh÷ng tõ nhÊt ®Þnh, cÇn thu hÑp ph¹m vi liªn t­ëng l¹i.
VÝ dô: Khi d¹y bµi : “Tõ ng÷ vÒ c¸c m«n häc” (tuÇn 7)
Gi¸o viªn ®­a ra nh÷ng c©u hái gîi tõ ®Ó gióp häc sinh n¾m ®­îc hÖ thèng cña tõ trong chñ ®Ò “thÇy c«” nh­ :
- Nh÷ng m«n nµo em ®­îc häc nhiÒu nhÊt? (m«n To¸n vµ TiÕng ViÖt)
- Ngoµi ra em cßn häc nh÷ng m«n häc nµo kh¸c n÷a? (Tù nhiªn – x· héi, ®¹o ®øc, nghÖ thuËt)
- Trong m«n TiÕng ViÖt em häc gåm cã nh÷ng ph©n m«n nµo? (TËp ®äc, chÝnh t¶, luyÖn tõ vµ c©u, tËp viÕt, kÓ chuyÖn, tËp lµm v¨n)
- Trong m«n nghÖ thuËt em thÊy cã nh÷ng ph©n m«n nµo? (Thñ c«ng, ©m nh¹c, mÜ thuËt)
- Sau ®ã gi¸o viªn dïng nh÷ng tÊm b×a kh¸c mµu ®Ó ph©n biÖt c¸c m«n häc.
Gi¶i c¸c bµi tËp hÖ thèng ho¸ vèn tõ, häc sinh sÏ x©y dùng ®­îc nh÷ng nhãm tõ kh¸c nhau. §Ó h­íng dÉn häc sinh lµm nh÷ng bµi tËp nµy gi¸o viªn cÇn cã vèn tõ cÇn thiÕt vµ ph©n biÖt ®­îc c¸c lo¹i tõ.
VÝ dô: Chän tõ ng÷ thÝch hîp råi ®iÒn vµo chç trèng ®Ó t¹o thµnh mét c©u hoµn chØnh:
a/ Ch¸u «ng bµ
b/ Con  cha mÑ
c/ Em  anh chÞ
- Gi¸o viªn ph¶i x¸c ®Þnh cho häc sinh ë bµi tËp nµy ph¶i ®iÒn nh÷ng tõ ng÷ nãi vÒ t×nh c¶m mµ c¸c em ®· ®­îc häc.
- Sau ®ã häc sinh cã thÓ ®iÒn nhiÒu tõ cã nghÜa t­¬ng tù nhau nh­ c©u a.
Ch¸u «ng bµ (häc sinh cã thÓ ®iÒn : kÝnh yªu, kÝnh träng)
D¹y bµi tÝch cùc ho¸ vèn tõ
D¹ng bµi tËp nµy kh«ng chØ gióp häc sinh n¾m ®­îc nghÜa mµ cßn lµm râ kh¶ n¨ng kÕt hîp tõ. Nh÷ng bµi tËp ®­îc sö dông ë líp 2 lµ bµi tËp ®iÒn tõ, bµi tËp ®Æt c©u, bµi tËp t¹o tõ
VÝ dô: Bµi “Tõ ng÷ vÒ t×nh c¶m” (tuÇn 12)
Dïng mòi tªn ( à) nèi c¸c tiÕng sau thµnh nh÷ng tõ cã hai tiÕng råi ghi c¸c tõ t×m ®­îc vµo dßng d­íi.
 Yªu
th­¬ng
 quý
 kÝnh
 mÕn
- Gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh b»ng c¸ch : H­íng dÉn c¸c em t¹o c¸c tõ theo tõng tiÕng d­íi d¹ng s¬ ®å c©y. Nh­ tiÕng “yªu” ta cã c¸c tõ : yªu th­¬ng, yªu quý, yªu mÕn t­¬ng tù nh­ vËy häc sinh sÏ t¹o c¸c tõ tiÕp theo.
Víi c¸c d¹ng bµi tËp nµy gi¸o viªn cÇn cho häc sinh ph©n tÝch ®Ò bµi mét c¸ch râ rµng. Khi cÇn gi¸o viªn cã thÓ gi¶i thÝch ®Ó c¸c em n¾m ®­îc yªu cÇu cña bµi tËp. Khi h­íng dÉn häc sinh lµm bµi tËp, gi¸o viªn ph¶i n¾m ch¾c tr×nh tù gi¶ng bµi, cÇn cã nh÷ng dù tÝnh cho nh÷ng t×nh huèng vµ nh÷ng lçi häc sinh m¾c ph¶i khi gi¶i bµi tËp ®Ó söa ch÷a kÞp thêi.
VÝ dô: Khi d¹y bµi : “Tõ ng÷ vÒ mu«ng thó” (tuÇn 23)
- Sau khi d¹y xong bµi, phÇn cñng cè gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh c¸c nhãm t×m tªn c¸c con thó nguy hiÓm vµ thó kh«ng nguy hiÓm th× lóc ®ã cã häc sinh nªu: Con r¾n
- Khi ®ã, gi¸o viªn ph¶i gi¶i thÝch cho häc sinh hiÓu r¾n kh«ng ph¶i lµ loµi thó mµ lµ loµi bß s¸t nªn kÓ tªn r¾n vµo ®©y lµ sai.
Cuèi cïng gi¸o viªn ph¶i kiÓm tra, ®¸nh gi¸ nh¾m kÝch thÝch høng thó häc tËp cña häc sinh. Muèn cho häc sinh mét mÉu s¶n phÈm tèt nhÊt th× ng­êi gi¸o viªn ph¶i chuÈn bÞ mÉu lêi gi¶i ®óng vµ dïng nã ®èi chiÕu víi bµi lµm cña häc sinh. Víi nh÷ng bµi lµm sai gi¸o viªn kh«ng nhËn xÐt chung mµ chØ râ bµi häc sinh sai ë ®©u vµ chuyÓn tõ lêi gi¶i sai sang lêi gi¶i ®óng.
d. D¹y bµi kh¸i niÖm c©u
Qu¸ tr×nh h×nh thµnh k