Sáng kiến kinh nghiệm Các yếu tố hình học và yêu cầu cơ bản về kiến thức, kỹ năng trong chương trình lớp 2 - Trịnh Thị Lan

Lêi nãi ®Çu
M«n to¸n lµ mét trong nh÷ng m«n häc cã vÞ trÝ quan träng ë bËc TiÓu häc. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, xu thÕ chung cña thÕ giíi lµ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc nh»m ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c, chñ ®éng s¸ng t¹o cña häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc. Mét trong nh÷ng bé phËn cÊu thµnh ch­¬ng tr×nh to¸n TiÓu häc mang ý nghÜa chuÈn bÞ cho viÖc häc m«n h×nh häc ë c¸c cÊp häc trªn, ®ång thêi gióp häc sinh nh÷ng hiÓu biÕt cÇn thiÕt khi tiÕp xóc víi nh÷ng “t×nh huèng to¸n häc” trong cuéc sèng hµng ngµy.
Trong nhiÒu n¨m häc, t«i ®· d¹y líp 2. T«i nhËn thÊy viÖc d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc trong ch­¬ng tr×nh to¸n ë bËc tiÓu häc nãi chung vµ ë líp 2 nãi riªng lµ hÕt søc cÇn thiÕt. ë løa tuæi häc sinh tiÓu häc, t­ duy cña c¸c con cßn h¹n chÕ vÒ mÆt suy luËn, ph©n tÝch viÖc d¹y “c¸c yªu tèc h×nh häc” ë TiÓu häc sÏ gãp phÇn gióp häc sinh ph¸t triÓn ®­îc n¨ng lùc t­ duy, kh¶ n¨ng quan s¸t, trÝ t­ëng t­îng cao vµ kü n¨ng thùc hµnh h×nh häc ®Æt nÒn mãng v÷ng ch¾c cho c¸c em häc tèt m«n h×nh häc sau nµy ë cÊp häc phæ th«ng c¬ së.
ViÖc d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc líp 2 nh­ thÕ nµo ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao nhÊt ph¸t huy ®­îc tÝnh chñ ®éng tÝch cùc cña häc sinh phï hîp víi yªu cÇu ®æi míi cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®ã lµ néi dung t«i muèn ®Ò cËp tíi trong ®Ò tµi.
Néi dung ®Ò tµi
I. Lý do viÕt.
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, phong trµo ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc trong tr­êng TiÓu häc ®­îc quan t©m vµ ®Èy m¹nh kh«ng ngõng ®Ó ngay tõ cÊp TiÓu häc, mçi häc sinh ®Òu cÇn vµ cã thÓ ®¹t ®­îc tr×nh ®é häc vÊn toµn diÖn, ®ång thêi ph¸t triÓn ®­îc kh¶ n¨ng cña m×nh vÒ mét m«n nµo ®ã nh»m chuÈn bÞ ngay tõ bËc TiÓu häc nh÷ng con ng­êi chñ ®éng, s¸ng t¹o ®¸p øng ®­îc môc tiªu chung cña cÊp häc vµ phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc.
D¹y to¸n ë tiÓu häc võa ph¶i ®¶m b¶o tÝnh hÖ thèng chÝnh x¸c cña to¸n häc võa ph¶i ®¶m b¶o tÝnh võa søc cña häc sinh. KÕt hîp yªu cÇu ®ã lµ mét viÖc lµm khã, ®ßi hái tÝnh khoa häc vµ nhËn thøc, tèt vÒ c¶ néi dung lÉn ph­¬ng ph¸p. Trong ch­¬ng tr×nh d¹y to¸n 2 c¸c yÕu tèi h×nh häc ®­îc ®Ò cËp d­íi nh÷ng h×nh thøc ho¹t ®éng h×nh häc nh­: NhËn d¹ng vµ gäi ®óng tªn h×nh ch÷ nhËt, ®­êng th¼ng, ®­êng gÊp khóc, biÕt tÝnh ®é dµi ®­êng gÊp khóc, tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, h×nh tø gi¸c, biÕt thùc hµnh vÏ h×nh.
Mét trong nh÷ng nhiÖm vô c¬ b¶n d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 2 lµ cung cÊp cho häc sinh nh÷ng biÓu t­îng h×nh häc ®¬n gi¶n, b­íc ®Çu lµm quen víi c¸c thao t¸c lùa chän, ph©n tÝch, tæng hîp h×nh, ph¸t triÓn t­ duy, trÝ t­ëng t­îng kh«ng gian. Néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc kh«ng nhiÒu, c¸c quan hÖ h×nh häc Ýt, cã lÏ v× ph¹m vi kiÕn thøc c¸c yÕu tè h×nh häc nh­ vËy ®· lµmcho viÖc nghiªn cøu néi dung d¹y häc nµy cµng lý thó.
Ngoµi ra, t«i cßn chó ý häc hái, dù giê ®ång nghiÖp trong vµ ngoµi tr­êng ®Ó vËn dông s¸ng t¹o lèp sao cho phï hîp vµ ngµy cµng cã hiÖu qu¶. Sau ®©y t«i xin tr×nh bµy mét vµi kinh nghiÖm mµ t«i ®Ó t©m suy nghÜ thùc hiÖn trong n¨m häc nµy.
II. néi dung viÖc lµm:
* Néi dung vÒ “c¸c yÕu tè h×nh häc” vµ yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc, kü n¨ng trong ch­¬ng tr×nh líp 2.
1. Néi dung ch­¬ng tr×nh:
Néi dung d¹y häc c¸c yÕu tè h×nh häc líp 2 phong phó, ®a d¹ng, ®­îc giíi thiÖu ®Çy ®ñ vÒ ®­êng th¼ng, ba ®iÓm th¼ng hµng.
- §­êng gÊp khóc
- TÝnh ®é dµi ®­êng gÊp khóc.
- Giíi thiÖu h×nh tø gi¸c, h×nh ch÷ nhËt. VÏ h×nh trªn giÊy « vu«ng.
- Giíi thiÖu kh¸i niÖm ban ®Çu vÒ chu vi cña h×nh häc.
CÊu tróc, néi dung c¸c yÕu tè h×nh häc trong s¸ch gi¸o khoa to¸n 2 ®­îc s¾p xÕp ®an xen víi c¸c m¹ch kiÕn thøc kh¸c phï hîp sù ph¸t triÓn theo tõng giai ®o¹n cña häc sinh.
2. Yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng:
- Häc sinh biÕt nhËn biÕt d¹ng vµ gäi ®óng tªn h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c, ®­êng th¼ng, ®­êng gÊp khóc. §Æc biÖt l­u ý häc sinh (nhËn d¹ng h×nh “tæng thÓ”), ch­a yªu cÇu nhËn ra h×nh ch÷ nhËt còng lµ h×nh tø gi¸c, h×nh vu«ng còng lµ h×nh ch÷ nhËt.
- BiÕt thùc hµnh vÏ h×nh (theo mÉu) trªn giÊy « vu«ng, xÕp, ghÐp c¸c h×nh ®¬n gi¶n.
- Häc sinh b­íc ®Çu lµm quen víi c¸c thao t¸c lùa chän, ph©n tÝch, tæng hîp h×nh, ph¸t triÓn t­ duy, trÝ t­ëng t­îng kh«ng gian
3. D¹y c¸c yÕu tè h×nh häc ë líp 2:
C¸c yÕu tè h×nh häc trong SGK líp 2 ®· b¸m s¸t tr×nh ®é chuÈn (thÓ hiÖn c¸c yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng mµ häc sinh cÇn ®¹t ®­îc, phï hîp víi møc ®é ë líp 2 nh­ nhËn d¹ng h×nh tæng thÓ, c¸c bµi thùc hµnh, luyÖn tËp ®¬n gi¶n, bµi tËp xÕp, ghÐp h×nh, dÔ thùc hiÖn). Víi hÖ thèng c¸c bµi tËp ®a d¹ng ®· g©y høng thó häc tËp cña häc sinh.
ë líp 2, ch­a yªu cÇu häc sinh n¾m ®­îc c¸c kh¸i niÖm, ®­îc nh÷ng h×nh häc dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm quan hÖ c¸c yÕu tè cña h×nh (ch¼ng h¹n ch­a yªu cÇu häc sinh biÕt h×nh ch÷ nhËt lµ h×nh tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng, hoÆc cã 2 c¹nh ®èi diÖn b»ng nhau) chØ yªu cÇu häc sinh nhËn biÕt ®­îc h×nh ë d¹ng “tæng thÓ” ph©n biÖt ®­îc h×nh nµy víi h×nh kh¸c vµ gäi ®óng trªn h×nh cña nã. B­íc ®Çu vÏ ®­îc h×nh ®ã b»ng c¸ch nèi c¸c ®iÓm hoÆc vÏ dùa trªn c¸c ®­êng kÎ « vu«ng (giÊy kÎ « ly,).
Mét c¸ch kh¸c n÷a, khi d¹y th× gi¸o viªn cÇn l­u ý cho häc sinh cã thãi quen ®Æt c©u hái “t¹i sao” vµ tù suy nghÜ ®Ó tr¶ lêi c¸c c©u hái ®ã. Trong nhiÒu t×nh huèng gi¸o viªn cßn cã thÓ ®Æt ra c©u hái “T¹i sao lµm nh­ vËy? Cã c¸ch nµo kh¸c kh«ng? Cã c¸ch nµo hay h¬n kh«ng?”. C¸c c©u hái cña gi¸o viªn nh­ “t¹i sao”, “v× sao” ®· th«i thóc häc sinh ph¶i suy nghÜ t×m tßi gi¶i thÝch. §ã lµ chç dùa ®Ó ®­a ra c¸ch lµm hoÆc c¸ch gi¶i sù lùa chän trong vèn kiÕn thøc ®· häc ®Ó tr¶ lêi.
Khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc cho häc sinh líp 2, viÖc tËp cho häc sinh cã thãi quen ®Æt ra c©u hái “t¹i sao” vµ t×m c¸ch gi¶i thÝch lµm cho vÊn ®Ò ®­îc s¸ng tá lµ nhiÖm vô cña ng­êi gi¸o viªn. Tõ thãi quen trong suy nghÜ ta h×nh thµnh vµ rÌn luyÖn thãi quen ®ã trong diÔn ®¹t, trong tr×nh bµy.
VÝ dô: Bµi chu vi h×nh tam gi¸c.
Cho häc sinh nh¾c l¹i c¸ch tÝnh chu vi cña h×nh tam gi¸c.
4cm
C
A
B
4cm
4cm
Häc sinh cã thÓ tÝnh chu vi tam gi¸c b»ng c¸c c¸ch:
 4 = 4 = 4 = 12 (cm)
HoÆc : 4 x 3 = 12 (cm)
Cho häc sinh so s¸nh c¸c kÕt qu¶ kh¼ng ®Þnh lµ lµm ®óng.
Lóc ®ã gi¸o viªn hái: T¹i sao con l¹i lÊy 4 x 3 ®Ó tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c (v× 3 c¹nh h×nh tam gi¸c cã sè ®o b»ng nhau = 4 cm).
- So s¸nh 2 c¸ch lµm trªn con thÊy c¸ch nµo lµm nhau h¬n? (c¸ch 2).
+ Tæng ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c lµ chu vi cña h×nh tam gi¸c ®ã.
* Trong SGK to¸n 2, hÖ thèng c¸c bµi tËp thùc hµnh vÒ yÕu tè h×nh häc cã mÊy d¹ng c¬ b¶n sau:
1. VÒ “nhËn biÕt h×nh”:
a. VÒ “®o¹n th¼ng, ®­êng th¼ng”.
VÊn ®Ò “®o¹n th¼ng, ®­êng th¼ng” ®­îc giíi thiÖu ë tiÓu häc cã thÓ cã nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Trong s¸ch to¸n 2, kh¸i niÖm “®­êng th¼ng” ®­îc giíi thiÖu b¾t ®Çu tõ “®o¹n th¼ng” (®· ®­îc häc ë líp 1) nh­ sau:
A
B
- Cho ®iÓm A vµ ®iÓm B, lÊy th­íc vµ bót nèi hai ®iÓm ®ã ta ®­îc ®o¹n th¼ng AB.
- KÐo dµi ®o¹n th¼ng AB vÒ hai phÝa, ta ®­îc ®­êng th¼ng AB
A
B
- L­u ý: Kh¸i niÖm ®­êng th¼ng kh«ng ®Þnh nghÜa ®­îc, häc sinh lµm quen víi “biÓu t­îng” vÒ ®­êng th¼ng th«ng qua ho¹t ®éng thùc hµnh: VÏ ®­êng th¼ng qua 2 ®iÓm, vÏ ®­êng th¼ng qua 1 ®iÓm.
b. NhËn biÕt giao ®iÓm giao ®iÓm cña hai ®o¹n th¼ng:
VÝ dô bµi 4 trang 49
§o¹n th¼ng AB c¾t ®o¹n th¼ng CD t¹i ®iÓm nµo?
A
B
C
D
- Khi ch÷a bµi gi¸o viªn cho häc sinh tËp diÔn ®¹t kÕt qu¶ bµi lµm. Ch¼ng h¹n häc sinh nªu l¹i “§o¹n th¼ng AB c¾t ®o¹n th¼ng CD t¹i ®iÓm O”.
HoÆc gi¸o viªn hái: Cã c¸ch nµo kh¸c kh«ng? Häc sinh suy nghÜ tr¶ lêi: “Hai ®o¹n th¼ng AB vµ CD c¾t nhau t¹i ®iÓm O”. HoÆc “O lµ ®iÓm c¾t nhau cña ®­êng th¼ng AB vµ CD”.
c. NhËn biÕt 3 ®iªm th¼ng hµng:
VÝ dô: Bµi 2 trang 73
Nªu tªn 3 ®iÓm th¼ng hµng (dïng th­íc th¼ng ®Ó kiÓm tra):
O
M
N
P
Q
D
O
B
C
A
a)
b)
- Gi¸o viªn giíi thiÖu vÒ ba ®iÓm th¼ng hµng (ba ®iÓm ph¶i cïng n»m trªn mét ®­êng th¼ng).
- Häc sinh ph¶i dïng th­íc kÎ kiÓm tra xem cã c¸c bé ba ®iÓm nµo th¼ng hµng råi ch÷a.
VÝ dô nh­:
a. Ba ®iÓm O, M, N th»ng hµng; Ba ®iÓm O, P, Q th¼ng hµng.
b. Ba ®iÓm B, O, D th¼ng hµng; Ba ®iÓm A, O, C th¼ng hµng.
d. NhËn biÕt h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c
ë líp 2, ch­a yªu cÇu häc sinh n¾m ®­îc kh¸i niÖm, ®Þnh nghÜa h×nh häc dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm, quan hÖ c¸c ty cña h×nh (ch¼ng h¹n, ch­a yªu cÇu häc sinh biÕt h×nh ch÷ nhËt lµ tø gi¸c cã 4 gãc vu«ng, hoÆc cã 2 c¹nh ®èi diÖn b»ng nhau ), chØ yªu cÇu häc sinh ph©n biÖt ®­îc h×nh ë d¹ng “tæng thÓ”, ph©n biÖt ®­îc h×nh nµy víi h×nh thøc kh¸c vµ gäi ®óng tªn h×nh cña nã. B­íc ®Çu vÏ ®­îc h×nh ®ã b»ng c¸ch nèi c¸c ®iÓm hoÆc vÏ dùa trªn c¸c ®­êng kÎ « vu«ng (giÊy kÎ « ly)
VÝ dô d¹y häc bµi “H×nh ch÷ nhËt” theo yªu cÇu trªn, cã thÓ nh­ sau:
- Giíi thiÖu h×nh ch÷ nhËt (häc sin ®­îc quan s¸t vËt chÊt cã d¹ng h×nh ch÷ nhËt, lµ c¸c miÕng b×a hoÆc nhùa trong hép ®å dïng häc tËp, ®Ó nhËn biÕt d¹ng tæng thÓ “®©y lµ h×nh ch÷ nhËt”).
- VÏ vµ ghi tªn h×nh ch÷ nhËt (nèi 4 ®iÓm trªn giÊy kÎ « vu«ng ®Ó ®­îc h×nh ch÷ nhËt, ch¼ng h¹n h×nh ch÷ nhËt ABCH, h×nh ch÷ nhËt MNPQ).
A
B
D
C
N
M
Q
P
- NhËn biÕt ®­îc h×nh ch÷ nhËt trong tËp hîp mét sè h×nh (cã c¶ h×nh kh«ng ph¶i lµ h×nh ch÷ nhËt), ch¼ng h¹n:
T« mµu (hoÆc ®¸nh dÊu x ) vµo h×nh ch÷ nhËt cã trong mçi h×nh sau
- Thùc hµnh cñng cè nhËn biªt h×nh ch÷ nhËt:
VÝ dô: Bµi 1 trang 85:
Mçi h×nh d­íi ®©y lµ h×nh g×?
a)
d)
b)
e)
c)
g)
e. NhËn biÕt ®­êng gÊp khóc:
2cm
4 m
3 m
A
C
D
Gi¸o viªn cho häc sinh quan s¸t ®­êng gÊp khóc ABCD.
§­êng gÊp khóc ABCD gåm 3 ®o¹n th¼ng: AB, BC vµ CD .
§é dµi ®­êng gÊp khóc ABCD lµ tæng ®é dµi c¸c ®o¹n
§­êng gÊp khóc ABCD
	Gi¸o viªn giíi thiÖu:
§©y lµ ®­¬ng gÊp khóc ABCD (chØ vµo h×nh vÏ). Häc sinh lÇn l­ît nh¾c l¹i: “§­êng gÊp khóc ABCD”.
Gi¸o viªn hái: §­êng gÊp khóc nµy gåm mÊy ®o¹n? Häc sinh nªu: Gåm 3 ®o¹n th¼ng AB, BC, CD (B lµ ®iÓm chung cña hai ®o¹n th¼ng AB vµ BC, C lµ ®iÓm chung cña hai ®o¹n th¼ng BC vµ CD).
Häc sinh ®­îc thùc hµnh ë tiÕp bµi tËp 3 (trang 104).
Ghi tªn c¸c ®­êng gÊp khóc cã trong h×nh vÏ sau, biÕt:
+ §­êng gÊp khóc ®ã gåm 3 ®o¹n th¼ng.
+ §­êng gÊp khóc ®ã gåm 2 ®o¹n th¼ng.
B
C
A
D
Yªu cÇu cÇu sinh ghi tªn tuæi ®äc tªn ®­êng gÊp khóc
Gi¸o viªn cho häc sinh dïng bót ch× mµu vµ ph©n biÖt c¸c ®­êng gÊp khóc cã ®o¹n th¼ng chung:
a. §­êng th¼ng khóc gåm 3 ®­êng th¼ng lµ: AB, BC, CD.
b. §­êng gÊp khóc gåm 2 ®­êng th¼ng lµ: ABC vµ BCD.
2. VÒ “H×nh vÏ”.
ë líp 1,2,3 häc sinh ®­îc lµm quen víi ho¹t ®éng vÏ h×nh ®¬n gi¶n theo c¸c h×nh thøc sau:
a. VÏ h×nh kh«ng yªu cÇu cã sè ®o c¸c kÝch th­íc.
VÏ h×nh trªn giÊy « vu«ng
VÝ dô bµi 1 trang 23.
Dïng th­íc vµ ghÐp nèi c¸c ®iÓm.
a) H×nh ch÷ nhËt
B
A
C
E
D
b) H×nh tø gi¸c.
Q¦ 
P¦ 
N
M
Yªu cÇu b­íc ®Çu häc sinh vÏ ®­îc h×nh ch÷ nhËt, h×nh tø gi¸c (nèi c¸c ®iÓm cã s½n trªn giÊy kÎ « ly).
b. VÏ h×nh theo mÉu:
VÝ dô bµi 4 trang 59.
VÏ h×nh theo mÉu.
MÉu
- Gi¸o viªn cho häc sinh nh×n kü mÉu råi lÇn l­ît chÊm tõng ®iÓm vµo sæ:
Dïng th­íc kÎ vµ bót nèi c¸c ®iÓm ®Ó cã h×nh vu«ng.
c. VÏ ®­êng th¼ng.
VÝ dô bµi 4 trang 74
VÏ ®­êng th¼ng.
a) §i qua hai ®iÓm M, N
.
M
.
N
.
O
b) §i qua ®iÓm O
c) §i qua hai trong ba ®iÓm A, B, C.
.
B
A .
C. 
Sau khi gi¸o viªn ®· d¹y bµi ®­êng th¼ng vµ c¸ch vÏ bµi nµy lµ thùc hµnh.
PhÇn (a). VÏ ®­êng th¼ng ®i qua 2 ®iÓm MN.
Häc sinh nªu c¸ch vÏ:
§Æt th­íc sao cho 2 ®iÓm M vµ N ®Òu ®Òu n»m trªn mÐp th­íc. KÎ ®­êng 
th¼ng ®i qua 2 ®iÓm MN.
Gi¸o viªn	: NÕu bµi yªu cÇu ta vÏ ®o¹n th¼ng MN th× ta vÏ nh­ thÕ nµo?
Häc sinh	: Ta chØ nèi ®o¹n th¼ng tõ M tíi N.
Gi¸o viªn	: VÏ ®o¹n th¼ng MN kh¸c g× so víi ®­êng th¼ng MN?
Häc sinh	: Khi vÏ ®o¹n th¼ng ta chØ cÇn nèi M víi N, cßn khi vÏ ®­êng 
th¼ng ta ph¶i kÐo dµi vÒ 2 phÝa MN.
PhÇn (b). VÏ ®­êng th¼ng ®i qua ®iÓm O.
Gi¸o viªn cho häc sinh nªu c¸ch vÏ: §Æt th­íc sao cho mÐp th­íc ®i qua O 
sau ®ã kÎ 1 ®­êng th¼ng theo mÐp th­íc ®­îc ®­êng th¼ng qua O.
Häc sinh tù vÏ ® vÏ ®­îc nhiÒu ®­êng th¼ng qua O.
Gi¸o viªn kÕt luËn	: Qua 1 ®iÓm cã “rÊt nhiÒu ” ®­êng th¼ng.
PhÇn (c). VÏ ®­êng th¼ng ®i qua 2 trong 3 ®iÓm A, B, C.
Häc sinh	: Thùc hiÖn thao t¸c nèi.
Gi¸o viªn yªu cÇu kÓ tªn c¸c ®­êng th¼ng cã trong h×nh.
Häc sinh	: §o¹n AB, BC, CA.
Gi¸o viªn hái	: Mçi ®­êng th¼ng ®i qua mÊy ®iÓm ? (®i qua 2 ®iÓm).
Gi¸o viªn cho häc sinh thùc hµnh vÏ ®­êng th¼ng.
Häc sinh nªu c¸ch vÏ: KÐo dµi ®­êng th¼ng vÒ 2 phÝa ®Ó cã c¸c ®­êng th¼ng.
Gi¸o viªn hái	: Ta cã mÊy ®­êng th¼ng? §ã lµ nh÷ng ®­êng th¼ng nµo?
Häc sinh	: Ta cã 3 ®­êng th¼ng ®ã lµ: ®­êng th¼ng AB, ®­êng 
 th¼ng BC, ®­êng th¼ng CA.
b. VÏ thªm ®­êng th¼ng ®Ó ®­îc h×nh míi:
VÝ dô bµi 3 trang 23.
KÎ thªm mét ®­êng th¼ng trong h×nh sau ®Ó ®­îc:
+ Mét h×nh ch÷ nhËt vµ mét h×nh tam gi¸c
+ Ba h×nh tø gi¸c
* Gi¸o viªn: KÎ thªm nghÜa lµ vÏ thªm 1 ®o¹n n÷a vµo trong h×nh:
Gi¸o viªn vÏ h×nh lªn b¶ng vµ cho häc sinh ®Æt tªn cho h×nh:
B
A
C
D
E
Gi¸o viªn há	i	: Con vÏ thÕ nµo?
Häc sinh	: Con nèi A víi D.
A
D
B
C
Gi¸o viªn cho häc sinh ®äc tªn h×nh:
H×nh ch÷ nhËt ABCD
H×nh tam gi¸c BCD
Häc sinh ®Æt tªn cho h×nh:
A
D
B
C
E
G
A
D
B
C
G
G
Cho häc sinh tù kÎ:
HoÆc:
Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®äc tªn c¸c h×nh vÏ ®­îc trong c¶ 2 c¸ch vÏ.
Häc sinh ®äc tªn h×nh: ABGE, EGCD, ABCD vµ AEGD, BCGE, ABCD.
* Khi d¹y ë häc sinh c¸ch vÏ h×nh, dùng h×nh t«i th­êng tu©n thñ theo c¸c b­íc sau:
a. H­íng dÉn häc sinh biÕt c¸ch sö dông th­íc kÎ, bót ch×, bót mùc ®Ó vÏ h×nh. CÇn sö dông hîp lý chøc n¨ng cña mçi dông cô, th­íc th¼ng cã v¹ch chia dïng ®Ó ®o ®é dµi ®o¹n th¼ng, vÏ ®o¹n th¼ng (®­êng th¼ng), th­íc th¼ng cßn dïng ®Ó kiÓm tra sù th¼ng hµng cña c¸c ®iÓm.
b. Häc sinh ph¶i ®­îc h­íng dÉn vµ ®­îc luyÖn tËp kü n¨ng vÒ h×nh, dùng h×nh theo quy tr×nh hîp lý thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng ®Æc ®iÓm cña h×nh ph¶i vÏ.
c. H×nh vÏ ph¶i râ rµng, chuÈn x¸c vÒ h×nh d¹ng vµ ®Æc ®iÓm, c¸c nÐt vÏ ph¶i m¶nh, kh«ng nhoÌ, kh«ng tÈy xo¸.
3. VÒ xÕt, ghÐp h×nh:
VÝ dô Bµi 5 (trang 178).
XÕt 4 h×nh tam gi¸c thµnh h×nh mòi tªn:
- Yªu cÇu cña bµi “xÕp, ghÐp h×nh” ë líp 2 lµ: Tõ 4 h×nh tam gi¸c ®· cho, häc sinh xÕp, ghÐp ®­îc thµnh h×nh míi theo yªu cÇu ®Ò bµi (ch¼ng h¹n ë vÝ dô trªn lµ xÕp thµnh “h×nh mòi tªn”.
- C¸ch thùc hiÖn:
Mçi häc sinh cÇn cã mét bé h×nh tam gi¸c ®Ó xÕp h×nh (bé xÕp h×nh nµy cã trong hép ®å dïng häc to¸n líp 2, hoÆc häc sinh cã thÓ tù lµm b»ng c¸ch tõ mét h×nh vu«ng c¾t theo 2 ®­êng chÐo ®Ó ®­îc 4 h×nh tam gi¸c).
Häc sinh lùa chän vÞ trÝ thÝch hîp ®Ó xÕp, ghÐp 4 h×nh tam gi¸c thµnh h×nh míi (ch¼ng h¹n nh­ h×nh mòi tªn).
- L­u ý:
Lo¹i to¸n, “xÕp, ghÐp h×nh” chØ cã ý nghÜa khi mçi häc sinh ph¶i ®­îc tù xÕp, ghÐp h×nh (c¸c em cã thÓ xÕp, ghÐp thanh chËm kh¸c nhau), nh­ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc lµ “s¶n phÈm” do mçi em ®­îc “tù thiÕt kÕ vµ thi c«ng” vµ do ®ã sÏ g©y høng thó häc tËp cho mçi em).
- §iÒu c¬ b¶n lµ khuyÕn khÝch häc sinh t×m ®­îc c¸c c¸ch kh¸c nhau ®ã. Qua viÖc “xÕp, ghÐp” nµy c¸c em ®­îc ph¸t triÓn t­ duy, trÝ t­ëng t­îng kh«ng gian vµ sù khÐo tay, kiªn tr×, s¸ng t¹o.
VÝ dô: XÕp 4 h×nh tam gi¸c:
Thµnh c¸c h×nh sau:
4. VÒ tÝnh ®é dµi d­êng gÊp khóc hoÆc chu vi cña h×nh:
a. TÝnh ®é dµi ®­êng gÊp khóc:
VÝ dô: Bµi 5 trang (105).
3cm
3cm
2m
2m
2m
2m
2m
Häc sinh gi¶i: §é dµi ®­êng gÊp khóc lµ:
 3 + 3 + 3 = 9 9(cm)
Gi¸o viªn hái: Con lµm thÕ nµo ra 9 cm?
Häc sinh 1: §­êng gÊp khóc nµy gåm 3 ®o¹n th¼ng, mçi ®o¹n th¼ng ®Òu lµ 3 cm. Nªn con tÝnh tæng ®é dµi 3 ®o¹n th¼ng t¹o lªn mçi ®­êng gÊp khóc.
Gi¸o viªn hái: Cã con nµo lµm bµi kh¸c b¹n kh«ng?
Häc sinh 2: Con lÊy 3 x 3 = 9 (cm)
Cho häc sinh so s¸nh c¸c kÕt qu¶ tõ ®ã kh¼ng ®Þnh lµ ai lµm ®óng.
b. TÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, chu vi h×nh tø gi¸c:
yªu cÇu häc “chu vi” ë líp 2 phï hîp víi tr×nh ®é chuÈn cña to¸n 2. Cô thÓ lµ: ë líp 2, ch­a yªu cÇu häc sinh n¾m ®­îc “kh¸i niÖm, biÓu t­îng” vÒ chu vi cña h×nh, chØ yªu cÇu häc sinh biÕt c¸ch tÝnh chu vi h×nh tam gi¸c, tø gi¸c khi cho s½n ®é dµi mçi c¹nh cña h×nh ®ã, b»ng c¸ch tÝnh tæng ®é dµi cña h×nh (®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh cã cïng mét ®¬n vÞ ®o). 
Ch¼ng h¹n:
- TÝnh chu vi cña h×nh tam gi¸c cã ®é dµi 3 c¹nh lµ: 10cm, 20cm, 15cm.
Bµi gi¶i
Chu vi h×nh tam gi¸c lµ:
10 = 20 = 15 = 45 (cm)
 §¸p sè: 45 (cm)
- TÝnh chu vi h×nh tø gi¸c cã ®é dµi 4 canh lµ: 10 cm, 20cm, 10cm vµ 20 cm.
 Bµi gi¶i
A
C
Chu vi h×nh tø gi¸c lµ:
10 + 20 + 10 + 20 = 60 (cm)
§¸p sè: 60 (cm)
HoÆc mét d¹ng bµi n÷a:
VÝ dô: Bµi 3 (trang 130):
B
+ §o råi ghi sè ®o ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c ABC.
+ TÝnh chu vi h×nh tam gi¸c ABC.
H­íng dÉn gi¶i:
Ph¶i cho häc sinh dïng th­íc th¼ng cã v¹ch chia ®Ó ®o ®é dµi c¸c c¹nh cña h×nh tam gi¸c ABC. (mçi c¹nh lµ 3cm).
Chu vi cña h×nh tam gi¸c ABC lµ:
3 + 3 + 3 = 9 (cm)
HoÆc:
3 x 3 = 9 (cm).
So s¸nh 2 c¸ch lµm trªn con thÊy c¸ch nµo nhanh h¬n?
(C¸ch 2)
5. Mét sè bµi tËp:
	a. §Õm h×nh
Lo¹i bµi “®Õm h×nh” trong s¸ch gi¸o khoa to¸n 2 lµ loai bµi to¸n cã tÝnh ph¸t triÓn, ®ßi hái häc sinh biÕt “ph©n tÝch, tæng hîp”. Do ®ã sÏ lµ “khã” ®èi víi mét sè häc sinh ch­a lµm quen hoÆc ch­a biÕt nªn xuÊt ph¸t tõ ®©u khi gi¶i bµi to¸n nµy. Sau ®©y xin gîi ý mét c¸ch ®Ó häc sinh dÔ thùc hiÖn “®Õm h×nh” (khái bÞ sãt h×nh). §ã lµ c¸ch ®¸nh sè vµo h×nh råi ®Õm h×nh, ch¼ng h¹n:
VÝ dô 1: trong h×nh bªn cã mÊy h×nh tam gi¸c?
1
2
3
4
Gîi ý c¸ch ®Õm:
- §¸nh sè vµo h×nh, ch¼ng h¹n:
1, 2, 3, 4.
- H×nh tam gi¸c nµo chØ gåm mét h×nh cã ®¸nh sè?
 (Cã 4 h×nh lµ h×nh 1, h×nh 2, h×nh 3 vµ h×nh 4).
H×nh tam gi¸c nµo gåm 2 h×n cã ®¸nh sè? (Cã 2 h×nh lµ h×nh gåm h×nh 2, h×nh 3 gåm 1 h×nh vµ h×nh 4).
3
- H×nh tam gi¸c nµo gåm 3 h×nh cã ®¸nh sè? (kh«ng cã).
- H×nh tam gi¸c nµo gåm 4 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã 1 h×nh gåm h×nh 1, h×nh 2, h×nh 3 vµ h×nh 4).
VËy tÊt c¶ cã 7 h×nh tam gi¸c (4 + 2 + 0 + 1 = 7).
A
E
B
D
C
3
1
2
5
4
VÝ dô 2:
Trong h×nh bªn cã mÊy h×nh tø gi¸c
Gîi ý c¸ch ®Õm:
- Ghi tªn vµ ®¸nh sè vµo h×nh, ch¼ng h¹n.
- H·y xem cã h×nh tø gi¸c nµo chØ gåm mét h×nh cã ®¸nh sè (kh«ng cã)
- H×nh tø gi¸c nµo gåm 2 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã mét h×nh lµ h×nh gåm h×nh 1 vµ h×nh 2 (h×nh tø gi¸c ABIE)).
- H×nh tø gi¸c nµo gåm 3 h×nh cã ®¸nh sè? ( Cã 2 h×nh, h×nh gåm h×nh 1, h×nh 2, vµ h×nh 5 (h×nh tø gi¸c ABCE); h×nh gåm h×nh 1, h×nh 2, h×nh 3 (h×nh tø gi¸c ABDE)).
- H×nh tø gi¸ nµo gåm 4 h×nh cã ®¸nh sè? (Cã 2 h×nh, h×nh gåm h×nh 2, h×nh 3, vµ h×nh 4 h×nh tø gi¸c (0 + 1 + 2 + 1 = 4).
L­u ý: ë líp 2 chØ yªu cÇu häc sinh ®Õm ®­îc sè h×nh (tr¶ lêi ®óng sè l­îng h×nh cÇn ®Õm lµ ®­îc), ch­a yªu cÇu häc sinh viÕt c¸ch gi¶i thÝch nh­ trªn.
b. Bµi tËp “tr¾c nghiÖm”:
Khoanh vµo ch÷ ®Æt tr­íc kÕt qu¶ ®óng:
Sè h×nh tø gi¸c trong h×nh vÏ lµ:
A. 1
B. 2
C. 3
D. 4
Cho häc sinh tù lµm.
Häc sinh nªu c¸ch lµm: Con ®Õm sè h×nh tø gi¸c ®­îc 4 h×nh tø gi¸c, nªu khoanh vµo ch÷ D.
KÕt luËn
Qua nh÷ng n¨m gi¶ng d¹y ë líp 2, víi t­ c¸ch d¹y trªn khi d¹y c¸c yÕu tè h×nh häc trong m«n To¸n líp 2 t«i nhËn thÊy häc sinh cã nhiÒu tiÕn bé. Víi c¸ch d¹y vµ häc trªn häc sinh ch¨m chó say mª häc to¸n, c¸c em kh«ng ngai khi gi¶i c¸c bµi to¸n cã néi dung h×nh häc. Häc sinh tÝch cùc, chñ ®éng t×m tßi, s¸ng t¹o x©y dùng kiÕn thøc cña bµi häc. Nhê vËy mµ häc sinh n¾m bµi nhanh, nhí kiÕn thøc l©u h¬n, ch¾c h¬n vµ tù tin lµm cho kh«ng khÝ tiÕt häc s«i næi, kh«ng gß bã, häc sinh ®­îc thùc sù béc lé hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh. Tõ ®ã häc sinh cã høng thó häc to¸n, t¹o thµnh thãi quen tù suy nghÜ, chñ ®éng lµm bµi ®Ó t×m ra c¸ch gi¶i hay vµ nhanh nhÊt.
Bµi viÕt nµy ch¾c ch¾n cßn nhiÒu thiÕu sãt, t«i rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn nhiÖt t×nh cña Ban Gi¸m hiÖu, tæ Chuyªn m«n vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp ®Ó t«i cã ®­îc c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y To¸n líp 2 ngµy cµng tèt h¬n.
Cuèi cïng t«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n!
Thèng NhÊt, ngµy 12 th¸ng 03 n¨m 2009
Ng­êi viÕt
TrÞnh ThÞ Lan