Giáo án Toán Lớp 4 - Chuyên đề: Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó

KHỐI 4- TRƯỜNG TIỂU HỌC CƯ KTÂY
CHUYÊN ĐỀ GIẢI TOÁN VỀ « TÌM HAI SỐ KHI BIẾT TỔNG VÀ TỈ SỐ CỦA HAI SỐ ĐÓ »
I. Mục tiêu của chuyên đề 
	* Đối với giáo viên 
	- Giúp giáo viên nghiên cứu kĩ nội dung dạng toán Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó.
	- Giúp giáo viên xác định được kĩ năng cần dạy cho HS về bài toán thông qua việc rèn luyện cho HS qua các kĩ năng như : Kĩ năng giải được bài toán Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số ; kĩ năng sử dụng kiến thức nền (Bài toán về Tìm phân số của một số ; Giới thiệu tỉ số) để giải được Bài toán về Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó. 
	- Giúp giáo viên tự rút ra được kinh nghiệm thông qua việc trải nghiệm thực tế trên lớp học của mình để tiếp tục dạy tốt hơn cho những dạng toán khác;
	- Giúp giáo viên xác định được kĩ năng cần dạy cho HS về bài toán Giải toán về Tổng – tỉ thông qua việc rèn luyện cho HS 2 thao tác cơ bản: thao tác phân tích- tổng hợp.
	* Đối với học sinh:
	- Giúp HS nắm được cách giải toán về Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó.
	- Giúp HS có kĩ năng sử dụng kiến thức nền (Tìm phân số của một số ; Giới thiệu tỉ số) để giải được Bài toán về Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó.
	- Tăng cường kĩ năng phân tích, tổng hợp của HS thông qua việc giải các bài toán thuộc dạng trên.
	II. NỘI DUNG CHUYÊN ĐỀ
	1. Phân tích sư phạm
	a) Giải toán về tổng tỉ ở lớp 4, với số tiết thống kê như sau:
Số tiết quy định
Ghi chú (T30)
Lí thuyết
Luyện tập
Tìm phân số của một số 
1
0
Tuần 25
Giới thiệu tỉ số
1
0
Tuần 28
Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó.
1
6
Tuần 28, 29, 30
Tổng số tiết
3
6
	b) Nội dung các Bài toán Giải toán về Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó được hệ thống như sau:
 + Lớp 3: (Kiến thức nền)
 - Bài toán rút về đơn vị
	+ Lớp 4: ( Kiến thức nền) 
 - Tìm phân số của một số  
 - Giới thiệu tỉ số
 	Về kỹ năng, tập trung:
	- Kĩ năng xác định tỉ số của 2 số;
	- Kĩ năng đặt lời giải cho bài toán;
	- Luyện kỹ năng nhân, chia số tự nhiên.
	- Kỹ năng giải bài toán liên quan đến đại lượng, các yếu tố hình học...
	c) Các thao tác tư duy như phân tích, tổng hợp, được vận dụng trong quá trình hình thành quy tắc, thực hành phép tính và giải toán. Điều quan trọng là kết hợp rèn tư duy và rèn kỹ năng.
	+ Đối với Thao tác phân tích: 
	- HS phải xác định được tỉ số của 2 số (2 đại lượng)
	- Xác định số phần tương ứng của từng đại lượng.
	- Tìm giá trị của 1phần.
	+ Đối với thao tác tổng hợp:
	- Kĩ năng đặt lời giải cho từng phép tính.
- Trình bày bài toán.
 	2. Rèn các thao tác tư duy khi hình thành và thực hành cách giải bài toán:
 a) Đối với bài toán: Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó. (trang 147): 
 - GV tập trung làm rõ ở 2 ví dụ Sgk ở tiết chính khóa cũng như ở tiết tăng cường. Hướng dẫn HS cách tóm tắt bài bài toán bằng sơ đồ đoạn thẳng; tìm tổng số phần bằng nhau; tìm số lớn, số bé.
 - Ngoài ra GV cần tổ chức cho HS chiếm lĩnh nội dung của bài bằng cách đưa thêm dạng toán về Tìm hai số khi biết hiệu và tỉ số của hai số đó, để HS dễ tiếp cận với cách giải toán ở bài sau.
 b) Bài: Giải toán về Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó (có 1 dạng)
 + Dạng 1: Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó.
 - GV tập trung làm rõ 2 ví dụ ở trong Sgk ở tiết chính khóa cũng như ở tiết tăng cường.
 - Tìm tỉ số của hai số.
 - Vẽ được sơ đồ đoạn thẳng thể hiện số phần của hai số.
 - Tìm được 2 số phải tìm thỏa mãn với đề bài.
	2. Rèn các thao tác tư duy khi hình thành và thực hành cách giải bài toán 
Lớp 4
Tổng tỉ
Tỉ số
Kĩ năng (thao tác), Cách tính
Tìm phân số của một số
-Biết cách giải bài toán Tìm phân số của một số.
Giới thiệu tỉ số 
Tỉ số 
- Nhận biết được tỉ số của hai đại lượng cùng loại.
- Biết đọc, viết tỉ số của hai đại lượng cùng loại.
Giải bài toán về Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó
-Biết cách giải bài toán Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó.
	- Đối với HS có khả năng tiếp thu bài chậm, lớp có nhiều HS dân tộc:
	Tập trung vào dạng bài giải với các số hay đại lượng đơn giản.
	- Đối với HS ở những nơi thuận lợi: 
	Lấy dạng bài giải với các số làm nền, tập trung khai thác giải với các đại lượng khác nhau.
	*Cụ thể: 
Bài
HS không thuận lợi
HS thuận lợi
Tìm phân số của một số
 -Biết cách giải bài toán Tìm phân số của một số
-Biết cách giải bài toán Tìm phân số của một số. Vận dụng để giải các bài toán có liên quan.
Giới thiệu tỉ số 
( trang 146)
- Nhận biết tỉ số của hai đại lượng cùng loại.
- Biết lập tỉ số của hai đại lượng cùng loại . Vận dụng để giải các bài toán có liên quan.
Giải toán về Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó.
- Làm được bài tập 1
- Làm hết các bài tập.
- Vận dụng giải được các bài toán có nội dung tìm tỉ số của hai số trong cuộc sống.
3. Dự kiến những khó khăn HS thường mắc phải và cách khắc phục:
Khó khăn HS thường mắc phải
Cách khắc phục
Không xác định được tỉ số của hai số cần tìm, không biết vẽ sơ đồ đoạn thẳng
* HS sẽ lúng túng khi xác định tỉ số của hai đại lượng cùng loại; vẽ sơ đồ đoạn thẳng thể hiện số phần của hai đại lượng cùng loại.
 Ví dụ: Đàn gà có 1200 con gà trống và gà mái, trong đó số gà trống bằng số gà mái. Hỏi đàn gà đó có bao nhiêu con gà trống, bao nhiêu con gà mái ? 
Chú trọng kiến thức nền:
- Cho HS ôn lại bài toán về Tìm phân số của một số và Giới thiệu tỉ số để HS định dạng lại bài toán.
- GV cần chỉ rõ cho HS thấy là mình cần tìm tỉ số của đại lượng nào so với đại lượng nào? (Ví dụ tìm tỉ số của gà trống và gà mái, thì ta lấy số gà trống chia cho số gà mái; Tìm tỉ số giữa cây ăn quả và cây hoa thì ta lấy cây ăn quả chia cho cây hoa;...)
- GV hướng dẫn cho học sinh vẽ sơ đồ đoạn thẳng bằng cách nhận biết số phần bằng nhau của mỗi đại lượng dựa vào tỉ số của hai số.
- Qua đó HS sẽ tự mình giải được bài toán.
	IV. Kế hoạch thực hiện chuyên đề 
	Trong phân phối chương trình ban hành kèm theo QĐ 16/2006/QĐ-BGD&ĐT môn toán được thực hiện 5 tiết /tuần riêng lớp 1 là 4 tiết /tuần.
	Bài toán Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó ở lớp 4 có 1 tiết bài mới và 2 tiết luyện tập thực hành và 3 Luyện tập chung và 2 tiết ôn tập cuối năm. Nếu dạy theo phân phối chương trình học sinh khó mà nắm bắt được để vận dụng giải toán ở lớp 4 thuộc dạng trên. Với trường tiểu học tham gia chương trình SEQAP hiện đang thực hiện T30 có nhiều thuận lợi trong việc tăng tiết ( Có thể tăng 2 đến 3 tiết / tuần) nhằm đáp ứng nhu cầu học của HS (HS có cơ hội để luyện tập, rèn kĩ năng). Tuy nhiên nếu giáo viên không linh hoạt, không xác định được kiến thức nền thì khó thực hiện thành công việc tổ chức cho HS nắm kiến thức, kĩ năng giải toán. 
	Do vậy với chuyên đề trên tôi xây dựng kế hoạch thời gian như sau: 
Đối tượng HS
Số tiết
Nhận xét chung chất lượng DH
(Theo từng bài dạy cụ thể)
Lớp có từ 50% - đến 100% HS DTTS
Dạng Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó
11 tiết: 2 tiết luyện tập để cung cấp kiến thức nền (Bài toán về tìm phân số của một số ; Giới thiệu tỉ số; 1 tiết bài mới Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đóTuần 28; 2 tiết luyện tập và thực hành tuần 28; 2 tiết luyện tập chung tuần 29, 30 ; 3 tiết ôn tập cuối năm ; 3 tiết tăng cường để luyện tập) 01 tiết luyện tập chung và 5 tiết ôn tập cuối năm Tuần 35.
- Xác định được tỉ số phần trăm dạng đơn giản:.. em chiếm ..%)
-  HS tự giải được ví dụ (.....em chiếm ..%)
- Nắm được thuật toán; ..... em chiếm ..%
- Giải được bài toán ( . em chiếm ..%)
 * Kế hoạch cụ thể về thời gian:
	- Tháng 3, 4 thực hiện chuyên đề; (GV tham gia chuyên đề phải tư duy và lựa chọn kiến thức nền, kiến thức luyện tập, ôn tập trong tiết tăng cường để áp dụng trong lớp của mình) Đính kèm phiếu hoạt động của GV.
	- Tháng 3 phân tích đối tượng HS, lựa chọn kiến thức đưa vào bài; dự kiến các hoạt động của HS.
	- Tháng 3 áp dụng vào dạy học (Tuần 28) ghi chép kết quả HS đạt được.
	- Kết thúc bài Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó viết báo cáo tổng kết chuyên đề (GV,Tổ khối, nhà trường); Tổ chức đánh giá, rút kinh nghiệm. 
	Yêu cầu: 
	- Kế hoạch dạy học và dự giờ từng tuần/ tháng theo mẫu chung ở tài liệu.
	- Riêng các tiết dạy tăng cường, mỗi GV cần ghi chép sự tiến bộ của HS để tự rút kinh nghiệm khắc phục cho tiết học tới và cho những năm học sau.
Hệ thống bài tập nền khi dạy học về tỉ số phần trăm ( HS đại trà)
Bài
LỚP 1BUỔI 
(Hoạt động trải nghiệm)
SEQAP 
(1 tiết tăng cường)
Tìm phân số của một số - tuần 25
May một chiếc túi hết m vải. Hỏi may 3 chiếc túi như thế hết mấy mét vải ? 
Từ một tấm vải dài 20m người ta cắt ra chiều dài tấm vải để may áo. Hỏi tấm vải còn lại dài bao nhiêu mét ? 
Giới thiệu tỉ số 
( trang 146)
Một lớp học có 13 học sinh trai và 19 học sinh gái. 
Viết phân số chỉ số phần học sinh trai so với số học sinh gái.
Viết phân số chỉ số phần học sinh gái so với số học sinh trai..
Bình có 3 bút chì đen và 15 bút chì màu.
Viết tỉ số của bút chì đen so với bút chì màu.
Viết tỉ số của bút màu so với bút chì đen.
Viết tỉ số của bút chì đen so với số bút chì Bình có tất cả.
Viết tỉ số của bút chì màu so với số bút chì Bình có tất cả.
Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó (Trang 147)
Lớp 4A có 16 học sinh nam và số học sinh nữ bằng số học sinh nam. Hỏi lớp 4A có bao nhiêu học sinh nữ ? 
Tổng của hai số
120
234
245
2010
Tỉ số của hai số
Số bé
Số lớn
Bài 1: Viết số thích hợp vào ô trống: 
Luyện tập 
(trang 148)
1. Tổng của hai số là 45. Tỉ số của hai số là. Tìm hai số đó.
Luyện tập
 (Trang 149)
Tổng của hai số là 189. Tìm hai số đó, biết số bé bằng số lớn.
Nêu bài toán rồi giải theo sơ đồ: 
 ? l
Thùng 1: 
 ? l 180 l
 Thùng 2:
MỘT SỐ BÀI TẬP DÀNH CHO HỌC SINH THUẬN LỢI
(Bài tập để ở góc học tập)
Bài
Các bài tập
Tìm phân số của một số - tuần 25
 Điền số thích hợp vào chỗ trống: 
 cuả 40 =  ; của 100kg =  ; của 20m =  ; của 30 km = .
Môt lớp học có 42 học sinh bao gồm ba loại: giỏi, khá, trung bình. Số học sinh trung bình bằng số học sinh cả lớp. Số học sinh khá bằng số học sinh còn lại. Tính số học sinh giỏi của lớp? 
Tìm hai số khi biết tổng và tỉ số của hai số đó. 
(Trang 147)
Lớp 4A và lớp 4B trồng được 216 cây bạch đàn. Lớp 4A có 35 học sinh, lớp 4B có 37 học sinh. Biết mỗi học sinh đều trồng số cây như nhau. Hỏi mỗi lớp trồng được bao nhiêu cây bạch đàn ? 
Luyện tập 
(trang 148)
Tổng của hai số là 96. Nếu giảm số thứ nhất đi 7 lần thì được số thứ hai. Tìm hai số đó.
Luyện tập 
(trang 149)
Tổng của hai số 231. Nếu viết thêm chữ số 0 vào bên phải số thứ nhất thì được số thứ hai. Tìm hai số đó.