Giáo án Luyện từ và câu lớp 5 - Tiết 13: Từ nhiều nghĩa - Trương Tiến Đạt - Trường Tiểu học "C" Mỹ Đức

Tuần 7 
Tiết 13 
KẾ HOẠCH BÀI HỌC 
Thứ ba, ngày 22 tháng 9 năm 2009 
Môn : Luyện từ & câu 
Từ nhiều nghĩa
	 KTKN : 15 
	 SGK : 66 
I. MỤC ĐÍCH YÊU CẦU 
- Nắm được kiến thức sơ giản về từ nhiều nghĩa ( ND ghi nhớ).
- Nhận biết được từ mang nghĩa gốc, từ mang nghĩa chuyển trong các câu văn có dùng từ nhiều nghĩa ( BT1, mục III) ; tìm được ví dụ về sự chuyển nghĩa của 3 trong số 5 từ chỉ bộ phận cơ thể người và động vật ( BT2).
* Làm được toàn bộ BT2 ( mục III).
II. CHUẨN BỊ:
- Phiếu học tập
III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC CHỦ YẾU:
HOẠT ĐỘNG DẠY
HOẠT ĐỘNG HỌC
A. KTBC:
- 3 HS lên bảng đặt câu với cặp từ đồng âm mà em biết.
Nhận xét - chấm điểm
- 3HS lên bảng
B. BÀI MỚI:
1. Giới thiệu bài :
- Nêu mục tiêu
2. Phần nhận xét :
Bài tập 1: Tìm nghĩa ở cột B thích hợp với mỗi từ ở cột A :
- Làm việc theo nhóm đôi.
- Nhận xét - kết luận.
- HS đọc yêu cầu và nội dung.
- 2 HS ngồi cùng bàn trao đổi.
- Phát biểu ý kiến
Giải đáp : Răng - b ; mũi - c ; tai - a
Bài tập 2: Nghĩa của các từ in đậm trong khổ thơ sau có gì khác nghĩa của chúng ở bài tập 1 ?
- Trao đổi theo cặp.
Kết luận : Những nghĩa này hình thành trên cơ sở nghĩa gốc của các từ răng, mũi, tai. Ta gọi đó là nghĩa chuyển ( của từ nhiều nghĩa ).
- 3 HS tiếp nối nhau phát biểu.
+ Răng của chiếc cào không dùng để nhai như răng của người và động vật được.
+ Mũi thuyền không dùng để ngửi được.
+ Tai của cái ấm không dùng để nghe được như tai người.
- Nhiều HS lặp lại
Bài tập 3 : Nghĩa của các từ răng, mũi, tai ở bài 1 và bài 2 có gì giống nhau ?
- HS trao đổi theo cặp.
- Nghĩa gốc và nghĩa chuyển bao giờ cũng có mối quan hệ.
* Nghĩa của từ đồng âm thì khác hẳn nhau. Nghĩa của từ nhiều nghĩa thì bao giờ cũng có mối liên hệ - vừa khác vừa giống nhau. Nhờ biết tạo ra từ nhiều nghĩa từ một nghĩa gốc, tiếng Việt trở nên hết sức phong phú.
- HS đọc yêu cầu và nội dung.
- HS thảo luận .
- 3 HS phát biểu.
+ Răng : đều chỉ vật nhọn, sắc sắp đều thành hàng.
+ Mũi cũng chỉ bộ phận đều có đầu nhọn nhô ra phía trước.
+ Tai chỉ bộ phận mọc ở hai bên chìa ra như tai người.
- HS trả lời
3. Ghi nhớ:
- 3 HS đọc ghi nhớ
- Nhắc lại nội dung ghi nhớ.
- Lấy VD.
4. Luyện tập:
Bài tập 1 : Trong những câu nào, các từ mắt, chân, đầu mang nghĩa gốc và trong những câu nào, chúng mang nghĩa chuyển ?	
- Xác định từ nhiều nghĩa trong từng câu.
- Thảo luận nhóm đôi.
- Gạch một gạch dưới các từ mang nghĩa gốc, gạch hai gạch dưới các từ mang nghĩa chuyển.
- đọc yêu cầu
a - mắt ; b - chân ; c - đầu
a. Đôi mắt của bé mở to.
 Quả na mở mắt
b. Lòng ta vẫn vững như kiền ba chân.
 Bé đau chân
c. Khi viết, em đừng ngoẹo đầu.
 Nước suối đầu nguồn rất trong.
Bài tập 2: Các từ chỉ bộ phận cơ thể người và động vật thường là từ nhiều nghĩa. Hãy tìm một số ví dụ về sự chuyển nghĩa của những từ sau : lưỡi, miệng, cổ, tay, lưng.
- HS chỉ tìm 3 trong số 5 từ.
- GV KL các từ đúng.
- HS thảo luận nhóm 4.
- Báo cáo kết quả
- Viết vào vở
+ lưỡi : lưỡi liềm, lưỡi hái, lưỡi cày, lưỡi lê, lưỡi gươm, lưỡi búa, ...
+ miệng : miệng bát, miệng hũ, miệng bình, miệng túi, miệng hố, ...
+ cổ : cổ chai, cổ bình, cổ tay, ...
+ tay : tay áo, tay quay, tay bóng bàn, ...
+ lưng : lưng ghế, lưng đồi, lưng núi, lưng trời, lưng dê, ...
 IV. CỦNG CỐ – DẶN DÒ:
- Thế nào là từ nhiều nghĩa ?
- Nhận xét tiết học
-Về học thuộc ghi nhớ 
	DUYỆT : 
........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................