Giáo án dạy ôn môn Ngữ Văn 9 - Trần Kim Dũng - Trường THCS Hoà Hải

áp nghệ thuật, miêu tả trong văn thuyết minh
1- Các biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong văn thuyết minh.
- Nhân hoá.
- Liên tưởng, tưởng tượng.
- So sánh.
- Kể chuyện.
- Sử dụng thơ, ca dao.
a- Cách sử dụng :
- Lồng vào câu văn thuyết minh về đặc điểm cấu tạo, so sánh, liên tưởng.
- Tự cho đối tượng thuyết minh tự kể về mình (Nhân hoá).
- Trong quá trình thuyết minh về công dụng của đối tượng thường sử dụng các biện pháp so sánh, liên tưởng.
- Xem đối tượng có liên quan đến câu thơ, ca dao nào dẫn dắt, đưa vào trong bài văn.
- Sáng tác câu truyện.
* Chú ý : Khi sử dụng các yếu tố trên không được sa rời mục đích thuyết minh.
b- Tác dụng :
- Bài văn thuyết minh không khô khan mà sinh động, hấp dẫn.
2- Yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh.
- Thông qua cách dùng tứ ngữ, các hình ảnh có sức gợi lớn cùng những biện pháp nghệ thuật đặc sắc như so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ, ước lệ 
- Miêu tả chỉ dừng lại ở việc tái hiện hình ảnh ở một chừng mực nhất định.
- Những câu văn có ý nghĩa miêu ta nên được sử dụng đan xen với nhỡng câu văn có ý nghĩ lí giải, ý nghĩa minh hoạ.
III- Cách làm bài văn thuyết minh
a, Mở bài. Giới thiệu đối tượng thuyết minh.
b, Thân bài. Thuyết minh về đặc điểm, công dụng, tính chất, cấu tạo, . của đối tượng thuyết minh.
c, Kết bài. Giá trị, tác dụng của chúng đối với đời sống
IV- Luyện tập.
+ Đề 1 : Giới thiệu loài cây em yêu thích nhất.
+ Đề 2 : Em hãy giới thiệu chiếc nón Việt Nam
+ Đề 3 : Giới thiệu về Bãi biển Cửa Lò.
 Hoạt động 4. Hướng dẫn hoạt động tiếp nối
 - Đọc các bài văn thuyết minh đã học; xem lại thể loại văn thuyết minh đã học ở lớp 8, 9.
 - GV khái quát lại kiến thức cơ bản.
 - Làm thành bài viết hoàn chỉnh các đề trên về nhà.
Oân tập văn tự sự
A. Mơc tiªu cÇn ®¹t. 	
 Giĩp häc sinh:
 - KiÕn thøc: Cđng cè nh÷ng hiĨu biÕt vỊ kiĨu bµi v¨n tù sù, nh÷ng h×nh thøc kÕt hỵp trong bµi v¨n tù sù (yÕu tè miªu t¶, miªu t¶ néi t©m, nghÞ luËn, ... trong bµi v¨n tù sù)
 - Kü n¨ng: RÌn luyƯn kÜ n¨ng lµm bµi tËp, hƯ thèng l¹i kiÕn thøc
 - Th¸i ®é: HS cã ý thøc hƯ thèng ho¸ kiÕn thøc ®· häc
B. ChuÈn bÞ.
 - GV: So¹n bµi vµ ®äc tµi liƯu tham kh¶o.
 - HS: §äc vµ chuÈn bÞ bµi ë nhµ; tham kh¶o tµi liƯu cã liªn quan ®Õn bµi häc.
C. ho¹t ®éng - d¹y häc
Ho¹t ®éng 1. ỉn ®Þnh líp, kiĨm tra bµi cị.
 - KiĨm tra sù chuÈn bÞ cđa HS.
Ho¹t ®éng 2. DÉn vµo bµi (...)
Ho¹t ®éng 3 Néi dung bµi häc
 I. ¤n tËp kiÕn thøc:
 1.HS nhắc lại những nội dung chính về miêu tả trong văn bản tự sự :
 a. Miêu tả ngoại hình ( miêu tả bề ngồi ) : cĩ thể quan sát được bằng các giác quan. Cĩ khi là cảnh vật với màu sắc, khơng gian, trạng thái hoạt động, cĩ khi là con người với chân dung, hình dáng, ngơn ngữ, cử chỉ, hành động
VD : Mã Giám Sinh ( Quá niên trạc ngoại tứ tuần)
 Kiều ( Chị em Thuý Kiều )
 b. Miêu tả nội tâm : qua suy nghĩ, tâm trạng, diễn biến tâm lígắn với từng từng tình huống, từng hồn cảnh. Trong 1 số trường hợp, đối tượng miêu tả nội tâm cĩ thể là lồi vật , cây cốiĐương nhiên, khi đi vào vb tự sự, lồi vật và cây cối đã được nhân hố trở thành những nhân vật văn học cĩ đời sống nội tâm vơ cùng phong phú, thậm chí cịn cĩ cả tính cách như con người. Đối tượng của miêu tả nội tâm thường khơng quan sát được 1 cách trực tiếp như đối tượng của miêu tả bên ngồi.
 Để miêu tả được, cần dùng trí tưởng tượng, ĩc suy luận thật phong phú và lơ-gíc, cĩ khi cần hố thân vào nhân vật
VD : Ơng Hai ( Làng )
 Anh Sáu ( Chiếc lược ngà )
 2. HS nhắc lại những kiến thức cơ bản về yếu tố nghị luận và vai trị của yếu tố nghị luận trong văn tự sự.
 - Vai trị : Rất cần trong việc khắc hoạ chân dung những nhân vật hay triết lí, cĩ đời sống nọi tâm phong phú, hay suy nghĩ, trăn trở, day dứt về lẽ sống, về lí tưởng, về cuộc đời.
 - Nghị luận trong vb tự sự thường xuất hiện trong những lời đối thoại hoặc độc thoại, khi nhân vật muốn bày tỏ một đặc điểm, 1 phán đốn, 1 lí lẽ về vấn đề nào đĩ nhằm thuyết phục người đọc hay thuyết phục chính mình
 - Nghị luận trong vb tự sự thường gắn với khơng khí tranh luận, tức là địi hỏi phải cĩ đối tượng giao tiếp ( ngay cả trong độc thoại, người độc thoại cũng trong trạng thái phân thân để tự mổ xẻ vấn đề, tự tranh luận với bản thân, nhất là những nhân vật đang đấu tranh tư tưởng..)
 - Cần sử dụng các từ ngữ lập luận (lập luận theo hướng liệt kê : trước hết, ngồi ra, bên cạnh đĩ, mặt khác, sau cùng., theo hướng tạo sự tương phản, đối ý : trái lại, ngược lại, trái với) và các loại câu cĩ tính chất lập luận ( câu khẳng đinh, câu phủ đinh )
 3. HS nh¾c l¹i nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vỊ ®èi tho¹i, ®éc tho¹i vµ ®éc tho¹i néi t©m trong v¨n b¶n tù sù
 - §èi tho¹i, ®éc tho¹i, ®éc tho¹i néi t©m lµ nh÷ng h×nh thøc quan träng ®Ĩ thĨ hiƯn nh©n vËt trong v¨n b¶n tù sù.
 - §èi tho¹i lµ h×nh thøc ®èi ®¸p, trß chuyƯn gi÷a hai hoỈc nhiỊu ng­êi. Trong v¨n b¶n tù sù, ®èi tho¹i ®­ỵc thĨ hiƯn b»ng c¸c g¹ch ®Çu dßng ë ®Çu lêi trao vµ lêi ®¸p.
 - §éc tho¹i la lêi cđa mét ng­êi nµo ®ã nãi víi chÝnh m×nh hoỈc nãi víi mét ai ®ã trong t­ëng t­ỵng. Trong v¨n b¶n tù sù khi ng­êi ®éc tho¹i nãi thµnh lêi th× phÝa tr­íc c©u nãi cã g¹ch ®Çu dßng; cßn khi kh«ng thµnh lêi th× kh«ng cã g¹ch ®Çu dßng. Tr­êng hỵp sau gäi lµ ®éc tho¹i néi t©m.
HÕt tiÕt 1 chuyĨn tiÕt 2
 II. LuyƯn tËp
Bài tập 1: Dùng yếu tố nghị luận để viết tiếp câu văn sau đây tạo thành đoạn văn tự sự cĩ nội dung chứng minh hoặc giải thích cho nhận xét của nhân vật :
 a) Thầy giáo tơi là người rất nghiêm khắc, mới tiếp xúc thì chúng tơi thấy sợ, nhưng được học với thầy một thời gian, chúng tơi lại vơ cùng kính trọng và biết ơn sự nghiêm khắc của thầy.
 b) Tơi say mê mơn Tốn, nhưng khơng phải vì thế mà tơi ngại học văn như một số đứa khác trong lớp
Bài tập 2 : Bổ sung những từ ngữ, hình ảnh, câu văn miêu tả để viết lại đoạn văn tự sự sau đây sao cho cách diễn đạt trở nên hấp dẫn, sinh động hơn :
 Một buổi sáng chủ nhật, chúng tơi đến nhà Hà để học nhĩm. Sau mấy ngày mưa, đường làng như được láng một lớp bùn lỗng, rất trơn. Cả bọn tay xách dép, quần xắn cao, nối nhau đi men theo bờ cỏ. Đứa nào cũng sợ trượt ngã, cố bám mấy ngĩn chân xuống nền đường, trơng cứ như em bé đang tập đi vậy
Bài tập 3 : Viết 1 đoạn văn tự sự cĩ sử dụng yếu tố miêu tả nội tâm nhân vật.
HÕt tiÕt 2 chuyĨn tiÕt 3
Bài tập 4 : Viết 1 đoạn văn tự sự cĩ yếu tố nghị luận ghi lại diễn biến cuộc đấu tranh nơi tâm của 1 nhân vật khi rơi vào tình huống phải tự nhận khuyết điểm, lỗi lầm của mình.
Bài tập 5 : Kể lại một câu chuyện cĩ nội dung như ý thơ sau :
 "Một lần ngã là một lần bớt dại
 Để thêm khơn một chút nữa trong người."
 ( Tố Hữu )
Gợi ý :
 Nên lựa chọn những câu chuyện cĩ nội dung thể hiện một lỗi lầm đáng tiếc đã gây hại cho người khác ( VD : Bài học đường đời đầu tiên ), hoặc cĩ thể chọn cốt truyện kể lại 1 sự thất bại của bản thân em ( trong học tập, trong cuộc sống ) do chính thĩi xấu của em gây ra ( chủ quan, ham chơi, kiêu căng, tư tưởng ganh đua với bạn..) Cần sử dụng nhiều ngơn ngữ độc thoại thể hiện nội tâm ( hối hận, tự trách mình )
Ho¹t ®éng 3. H­íng dÉn ho¹t ®éng tiÕp nèi
 - N¾m v÷ng toµn bé kiÕn thøc tiÕt häc
 - Lµm hoµn chØnh bµi tËp vµo vë BT
 - ChuÈn bÞ: V¨n häc ViƯt Nam sau c¸ch m¹ng th¸ng T¸m/1945
Phương pháp xây dựng văn bản nghị luận xã hội
A. Mơc tiªu cÇn ®¹t. 	
 Giĩp häc sinh:
 - KiÕn thøc: Cđng cè l¹i nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vỊ kiĨu v¨n b¶n nghÞ luËn vµ ph­¬ng ph¸p x©y dùng kiĨu bµi nghÞ luËn x· héi (NghÞ luËn vỊ mét sù viƯc, hiƯn t­ỵng ®êi sèng vµ mét vÊn ®Ị t­ t­ëng ®¹o lÝ)
 - Kü n¨ng: RÌn luyƯn kÜ n¨ng lµm bµi tËp, hƯ thèng l¹i kiÕn thøc
 - Th¸i ®é: Gi¸o dơc HS cã ý thøc sư dơng trong qu¸ tr×nh t¹o lËp v¨n b¶n.
B. ChuÈn bÞ.
 - GV: So¹n bµi vµ ®äc tµi liƯu tham kh¶o.
 - HS: §äc vµ chuÈn bÞ bµi ë nhµ; tham kh¶o tµi liƯu cã liªn quan ®Õn bµi häc.
C. ho¹t ®éng - d¹y häc
Ho¹t ®éng 1. ỉn ®Þnh líp, kiĨm tra bµi cị.
 - KiĨm tra sù chuÈn bÞ cđa HS.
Ho¹t ®éng 2. DÉn vµo bµi (...)
Ho¹t ®éng 3 Néi dung bµi häc
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT SỰ VIỆC, HIỆN TƯỢNG ĐỜI SỐNG
Ho¹t ®éng cđa thÇy vµ trß
Néi dung cÇn ®¹t.
- GV cho HS nắm khái niệm. 
- GV nêu lại yêu cầu bài nghị luận về nội dung và hình thức 
- GV hướng dẫn cách làm bài nghị luận về hiện tượng đời sống 
- GV nêu lại các đề bài nghị luận 
- GV cho HS nhắc lại dàn bài 
- GV hướng dẫn HS làm bài tập 
BT1 : Cĩ thể lấy một trong các hiện tượng sau thường thấy ở học sinh THCS để viết thành bài văn nghị luận: khơng giữ lời hứa, sai hẹn, nĩi tục, chửi bậy, lười biếng, quay cĩp trong giờ kiểm tra 
BT2: Một hiện tượng khá phổ biến hiện nay là vứt rác ra đường hoặc những nơi công cộng. Ngồi bên hồ, dù là hồ đẹp nói riêng, người ta cũng tiện tay vứt rác xuống... Em hãy đặt một nhan đề gọïi ra hiện tượng ấy và viết bài văn nêu suy nghĩ của mình.
- Tìm hiểu đề 
- Lập dàn ý 
I. Khái niệm :
- Nghị luận về một sự việc hiện tượng trong đời sống xã hội là bàn về các sự việc hiện tượng cĩ ý nghĩa đối với xã hội, đáng khen, đáng chê, cĩ vấn đề đáng suy nghĩ. 
II. Yêu cầu đề bài nghị luận :
1. Nội dung :
- Phải nêu ra được sự việc hiện tượng cĩ vấn đề 
- Phân tích mặt đúng, sai, lợi, hại của nĩ 
- Chỉ ra nguyên nhân và bày tỏ thái độ ý kiến của người viết 
2. Hình thức :
- Bố cục 3 phần mạch lạc, cĩ luận điểm rõ ràng, luận cứ xác thực, lập luận chặt chẽ.
III. Cách làm bài nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống :
1. Đề bài: 
- Cĩ sự việc, hiện tượng tốt cần ca ngợi biểu dương 
- Cĩ sự việc, hiện tượng khơng tốt cần phê bình nhắc nhở 
- Cĩ đề dưới dạng truyện kể, mẫu tin 
- Cĩ đề khơng cung cấp nội dung sẵn, chỉ gọi tên 
- Mệnh lệnh “nêu suy nghĩ”, “nêu nhận xét”
2. Dàn bài: SGK 
IV. Luyện tập:
Bài tập 1 : HS tự làm
Bài tập 2. Dàn bai.
a, Mở bài : Giới thiệu trong cuộc sống hiện nay môi trường ở những nơi công cộng có nguy cơ ô nhiễm nặng do một số con người chưa ý thức về việc bảo vệ môi trường và sức khỏe chung của cộng đồng.
b, Thân bài :
- Trình bày môi trường ở đường phố bị ô nhiễm.
- Trình bày môi trường ở những nơi công cộng khác cũng bị ô nhiễm (công viên, đầm hồ)
- Suy nghĩ của em về hiệân tượng đường phố và nơi công cộng bị ô nhiễm.
c, Kết bài : Kêu gọi cộng đồng cần ý thức bảo vệ môi trường để có khoảng không gian xanh, sạch đẹp, đảm bảo sức khỏe chung cho cộng đồng, thể hiện nếp sống có văn hóa, văn minh trong một XH đang trên con đường phát triển.
HÕt tiÕt 1 chuyĨn tiÕt 2
Dµn ý mét bµi v¨n b×nh luËn
Ho¹t ®éng cđa thÇy vµ trß
Néi dung cÇn ®¹t.
- Xem l¹i c¸c bµi mÉu x¸c ®Þnh c¸c phÇn më bµi, th©n bµi, kÕt bµi 
- Nªu néi dung cđa tõng phÇn ®ã ?
- ThÕ nµo lµ dÉn ? 
- NhËp lµ lµm g× ?
- ThÕ nµo lµ b×nh ? C¸c c«ng viƯc cđa phÇn nµy ?
- ChØ râ sù kh¸c nhau cđa ba bµi, gi¶i thÝch, chøng minh, b×nh luËn ?
- ThÕ nµo lµ luËn ? C¸c b­íc ?
(§äc mét vµi bµi mÉu ë phÇn nµy )
? Néi dung cđa kÕt bµi? 
(§äc VD phÇn kÕt cđa mét hay hai bµi)
§Ị bµi: B×nh luËn c©u tơc ng÷ : “§i mét ngµy ®µng häc mét sµng kh«n”
- C¸c nhãm th¶o luËn x©y dùng dµn ý ®o¹n v¨n ®Ị bµi trªn 
- Thùc hiƯn b­íc 1 : Gi¶i thÝch: cÇn dÉn d¾t ®Ĩ gi¶i thÝch nh­ thÕ nµo ?
+ Gi¶i thÝch nghÜa ®en vµ nghÜa bãng cđa c©u tơc ng÷.
(§i mét ngµy ®µng? häc mét sµng kh«n? Kh«n? Sµng kh«n ?
? ý nghÜa cđa cÊu tơc ng÷ lµ g× ?
- Thùc hiƯn b­íc 2: B×nh 
 §Ỉt c©u hái ®Ĩ b×nh c©u tơc ng÷. (T×m lý lÏ )
? H·y tr¶ lêi v× sao l¹i nh­ vËy? (nh÷ng ®iỊu ë trªn) 
- T×m hiĨu b­íc 3: LuËn 
? Nh¾c l¹i c¸c thao t¸c cđa b­íc nµy? (Bµn b¹c, më réng, ®èi chiÕu vÊn ®Ị trong mäi quan hƯ x· héi )
? Nªu mét vµi dÉn chøng cho nhËn ®Þnh trªn ?
? NhÊn m¹nh ý nghÜa, tÇm quan träng cđa vÊn ®Ị ?
? T×m nh÷ng c©u tơc ng÷ ®Ị cao viƯc häc hái trong thùc tÕ cuéc sèng ?
?Liªn hƯ c«ng viƯc häc tËp cđa m×nh ?
? Rĩt ra bµi häc nhËn thøc cho m×nh ?
? Më ra mét vÊn ®Ị míi cã liªn quan ?
I. Dµn ý
1. Më bµi : 
 CÇn cã 2 nh©n tè g¾n liỊn víi nhau h­ëng øng nhau: dÉn vµ nhËp:
- DÉn : lµ dÉn d¾t h­íng vỊ vÊn ®Ị. CÇn ®ĩng h­íng, ch­a véi nªu bËt ý nghÜa cđa vÊn ®Ị. Cã nhiỊu c¸ch dÉn d¾t :
 + Nªu xuÊt xø cđa vÊn ®Ị .
 + Nªu hoµn c¶nh (x· héi, lÞch sư, nghƯ thuËt, häc thuËt .) cđa vÊn ®Ị xuÊt hiƯn, n¶y sinh.
 + Nªu mơc ®Ých cđa vÊn ®Ị b×nh luËn. 
 + So s¸nh. 
 + Nghi vÊn. 
 + T­¬ng ph¶n. 
- NhËp: lµ nhËp ®Ị. DÉn ph¶i g¾n liỊn víi nhËp nh­ h×nh víi bãng. NhËp lµ nªu vÊn ®Ị cÇn b×nh luËn. NÕu lµ danh ng«n, c©u v¨n, c©u th¬, ca dao, tơc ng÷  ®­ỵc chØ ®Þnh trong ®Ị bµi th× ta ph¶i giíi thiƯu vµ trÝch dÉn "..."
- Më bµi v¨n b×nh luËn cÇn thĨ hiƯn mét phong ®é vµ sù s©u s¾c .
2. Th©n bµi : (cã 3 b­íc)
B­íc 1 : Ph¶i gi¶i thÝch vÊn ®Ị: 
- Gi¶i thÝch nghÜa ®en, nghÜa bãng, rĩt ra ý nghÜa cđa vÊn ®Ị . 
- NÕu lµ tơc ng÷, ca dao th× ph¶i gi¶i thÝch nghÜa ®en, nghÜa bãng .
- NÕu lµ c©u v¨n, c©u th¬, danh ng«n th× ph¶i gi¶i thÝch tõ khã, kh¸i niƯm, tõ ®ã t×m ra hµm nghÜa, néi dung ý nghÜa .
 Kh«ng thĨ ®¬n gi¶n b­íc 1, nÕu lµ b×nh luËn ca dao, tơc ng÷, th¬ v¨n cỉ .
B­íc 2: B×nh 
- Kh¼ng ®Þnh vÊn ®Ị lµ ®ĩng hoỈc sai : Dïng lý lÏ ph©n tÝch ®ĩng hoỈc sai cđa vÊn ®Ị :
+ ChØ ra nguyªn nh©n ®ĩng hoỈc sai: t¹i sao ®ĩng, v× sao sai ? §ĩng (sai) nh­ thÕ nµo ?
(NÕu thiÕu lý lÏ hoỈc lý lÏ n«ng c¹n, nÕu thiÕu kiÕn thøc hoỈc hiĨu biÕt lê mê th× lµm sao mµ b×nh, mµ khen, chª ®­ỵc )
+ Cã lĩc ph¶i sư dơng mét vµi dÉn chøng ®Ĩ minh ho¹ cho c¸i ®ĩng (hoỈc sai) cđa vÊn ®Ị ?
L­u ý: Quan ®iĨm, lËp tr­êng nhËn thøc vµ t­ t­ëng, ®¹o ®øc vỊ häc thuËt cđa ng­êi b×nh luËn thĨ hiƯn rÊt râ ë phÇn b×nh nµy. CÇn 1 c¸ch viÕt s¾c vµ gän linh ho¹t, Ýt sư dơng l©u dµi. TÝnh chÊt tranh luËn, tù luËn (ngÇm) ®­ỵc béc lé 
B­íc 3 : LuËn 
 - LuËn lµ bµn b¹c, bµn luËn, më réng lËt ®i lËt l¹i vÊn ®Ị, ®èi chiÕu vÊn ®Ị (vỊ c¸c mỈt lÞch sư x· héi, häc thuËt, vỊ lý luËn vµ thùc tiƠn, trong kh«ng gian, thêi gian, vµ c¸c lÜnh vùc )
- Cã lĩc so s¸nh víi c¸c vÊn ®Ị t­¬ng quan, liªn quan 
- Cịng cã lĩc ®¸nh gi¸ vÊn ®Ị, nªu bËt t¸c dơng vµ t¸c h¹i, mỈt tÝch hoỈc h¹n chÕ cđa vÊn ®Ị .
 Hay nhÊt vµ cịng lµ khã nhÊt ë phÇn luËn. Nã thĨ hiƯn ®é s©u réng cđa bµi b×nh luËn. NÕu chØ dõng ë b­íc 2 -> nã lµ mét bµi gi¶i thÝch .
3. KÕt bµi :
- NhÊn m¹nh ý nghÜa, tÇm quan träng cđa vÊn ®Ị ®ang b×nh luËn 
- Rĩt ra bµi häc (t­ t­ëng, t×nh c¶m nhËn thøc) nªu ph­¬ng h­íng hµnh ®éng. 
- Më ra mét vÊn ®Ị liªn qu©n ®Õn vÊn ®Ị ®ang b×nh luËn .
II. Bµi tËp vËn dơng 
1. Më bµi :
+ DÉn: Tơc ng÷ ViƯt Nam rÊt giµu cã lµ kho kinh nghiƯm quÝ b¸u cđa d©n gian .
+ NhËp : Tơc ng÷ VN lµ mét bµi häc vỊ nh©n sinh, c¸ch øng xư . vỊ chuyƯn häc cã bao nhiªu c©u tơc ng÷  
+ TrÝch dÉn “§i mét ngµy ®µng häc mét sµng kh«n”
2. Th©n bµi :
*B­íc 1: Gi¶i thÝch: 
 Chĩng ta cÇn hiĨu c©u tơc ng÷ nh­ thª nµo cho ®ĩng vµ ®Çy ®đ :
 “Mét ngµy” so víi mét n¨m lµ ng¾n. “Mét ngµy” so víi ®êi ng­êi hµng tr¨m n¨m lµ cùc ng¾n .
 “§i mét nµy ®µng” ®èi víi kh¸ch bé hµnh th× qu·ng ®­êng ®i ®­ỵc cã lµ bao.
 “Kh«n” lµ ®iỊu hay, ®iỊu tèt, c¸i míi mỴ, bỉ Ých ®èi víi mỵi ng­êi ®Ĩ më mang trÝ tuƯ, më mang nh©n c¸ch .
 “Sµng”: c«ng cơ cđa nhµ n«ng ®an b»ng tre, nøa dïng ®Ĩ sµng g¹o. “Sµng kh«n” lµ biĨu t­ỵng chØ khèi l­ỵng kiÕn thøc rÊt lín, rÊt nhiỊu mµ ng­êi bé hµnh ®· “häc” ®­ỵc sau mét hµnh tr×nh “®i mét ngµy ®µng” .
 Tãm l¹i c©u tơc ng÷ cã 2 vÕ t­¬ng ph¶n ®èi lËp víi c¸ch nãi thËm x­ng trong mèi t­¬ng quan 2 vÕ: ®i Ýt mµ häc ®­ỵc nhiỊu, qua ®ã kh¼ng ®Þnh mét ch©n lý ®Ị cao mét bµi häc kinh nghiƯm, nh»m khuyªn nhđ mäi ng­êi biÕt ®i nhiỊu ®Ĩ më réng tÇm m¾t vµ sù hiĨu biÕt, sèng nhiỊu, häc hái trong thùc tÕ ®êi sèng .
B­íc 2: B×nh : C©u tơc ng÷ hoµn toµn ®ĩng 
 T¹i sao “§i mét ngµy ®µng häc mét sµng kh«n”? Häc ë tr­êng, häc trong s¸ch vë, häc thÇy, häc b¹n. Chĩng ta cßn ph¶i biÕt häc hái trong thùc tÕ ®êi sèng réng lín cđa x· héi. Nh©n d©n lµ «ng thÇy vÜ ®¹i cđa mçi ng­êi. Häc trong ®êi sèng lµ ph­¬ng thøc häc tËp khoa häc nhÊt: Häc ®i ®«i víi hµnh, häc tËp g¾n liỊn víi lao ®éng s¶nxuÊt vµ lao ®éng x· héi .
 NÕu chØ quanh quÈn bªn bèn bøc t­êng líp häc lµ häc xa rêi víi cuéc sèng, häc sinh b­íc vµo ®êi sÏ lĩng tĩng, thiÕu n¨ng ®éng cịng nh­ thĨ c¸ kh«ng thĨ xa rêi n­íc, chim kh«ng thĨ tho¸t ly bÇu trêi, ng­êi ®i häc, viƯc häc tËp kh«ng thĨ xa rêi víi cuéc sèng .
 V× sao vËy ?
 §i réng biÕt nhiỊu: “§i mét ngµy ®µng” tÇm m¾t ®­ỵc më réng, thÊy ®­ỵc bao c¶nh l¹, tiÕp xĩc ®­ỵc nhiỊu ng­êi, nghe ®­ỵc bao ®iỊu hay lÏ ph¶i cđa thiªn h¹. Tõ ®ã mµ biÕt suy xÐt, xa l¸nh ®iỊu x©u, kỴ xÊu häc tËp c¸i hay, noi g­¬ng ng­êi tèt viƯc tèt, “häc mét sµng kh«n” lµ nh­ vËy .
B­íc 3: LuËn
 “§i mét ngµy ®µng , häc mét sµng kh«n” lµ c¸ch häc tËp vµ gi¸o dơc kÕt hỵp chỈt chÏ gi÷ 3 m«i tr­êng : gia ®×nh – nhµ tr­êng – x· héi. KiÕn thøc s¸ch vë ®­ỵc cđng cè, kh¾c s©u. Sù hiĨu biÕt më réng vµ n©ng cao. Cïng víi trang s¸ch häc ®­êng, ta cã thªm kho s¸ch cuéc sèng mu«n mÇu mu«n vỴ .
 Nh÷ng ho¹t ®éng ngo¹i kho¸, c¾m tr¹i tham quan, ho¹t ®éng ngoµi giê lªn líp  rÊt bỉ Ých. Häc sinh ®Õn víi ®ång quª, nhµ m¸y danh lam th¾ng c¶nh mµ thªm yªu lao ®éng, yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc
 DÉn chøng: §i héi Lim ta sÏ thÊy c¸i hay c¸i ®Đp cđa c©u h¸t liỊn anh liỊn chÞ; vỊ ®Ịn Hïng ta trë vỊ céi nguån xiÕt bao t×nh nghÜa; §Õn ®Õn víi Ba §×nh lÞch sư, viÕng l¨ng B¸c, xĩc ®éng tr­íc cuéc ®êi s«i nỉi, phong phĩ cđa l·nh tơ míi thÊy hÕt c¸i hay c¸i ®Đp cđa ViƠn Ph­¬ng....
Liªn hƯ: C©u tơc ng÷ cho thÊy ®Çu ãc thùc tÕ cđa ng­êi lao ®éng nh©n d©n ta hiÕu häc nh­ng thuë x­a mÊy ai ®­ỵc ®Õn tr­êng, nªn trong d©n gian l¹i l­u truyỊn nh÷ng c©u tơc ng÷ ®Ị cao viƯc häc hái trong thùc tÕ cuéc sèng :
 “§i mét buỉi chỵ, häc mét mí kh«n”
“Qua mét chuyÕn ®ß ngang, häc mét sµng míi l¹”
 “ë nhµ nhÊt mĐ nh× con 
 Ra ®­êng l¾m kỴ cßn gißn h¬n ta" 
-> HS ch¨m chØ, cè g¾ng, coi träng häc trong s¸ch vë : “Kh«ng thÇy ®è mµy lµm nªn”
 “Häc thÇy kh«ng tµy häc b¹n”
 Ph¶i coi träng lêi khuyªn cđa «ng bµ. ChØ cã ®iỊu lµ biÕt khiªm tèn, biÕt quan s¸t l¾ng nghe, biÕt suy ngÉm thËt gi¶, tèt xÊu th× viƯc häc hái trong thùc tÕ cuéc sèng míi thu ®­ỵc nhiỊu ®iỊu “kh«n" mµ ta h»ng mong muèn.
3. KÕt bµi 
 C©u tơ ng÷ lµ mét bµi häc v« cïng s©u s¾c ®èi víi mçi ng­êi. Sau thêi c¾p s¸ch lµ thêi lµm ¨n vµ tù häc; Häc trong c«ng viƯc häc trong cuéc ®êi vµ cã ®i ®­êng, sèng nhiỊu, lỈn léi víi ®êi míi biÕt ®­êng ®i khã, l¾m thư th¸ch gian nan. Ph¶i cã quan t©m v­ỵt khã, cã b¶n lÜnh chiÕm tíi tÇm cao ®Ĩ thùc hiƯn hoµi b·o cđa m×nh.
HÕt tiÕt 2 chuyĨn tiÕt 3
NGHỊ LUẬN VỀ MỘT VẤN ĐỀ TƯ TƯỞNG ĐẠO LÝ
Ho¹t ®éng cđa thÇy vµ trß
Néi dung cÇn ®¹t.
? Thế nào là nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lý?
? Phân biệt điểm giống và khác nhau giữa văn bản NL về một sự việc hiện tượng đời sống và văn bản NL về vấn đề tư tưởng, đạo lí?
- HS: Thảo luận – trả lời.
- GV: Chốt ghi bảng.
? Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lý.
- GV Cho hs nhận dạng đề cĩ lệnh, khơng cĩ lệnh.
GV: Cho HS trình bày các bước làm bài (cĩ 4 bước)
Đề 1: Đạo lý “uống nước nhớ nguồn”
Đề 2: Suy nghĩ từ truyện ngụ ngơn “Chân, Tay, Tai, Mắt, Miệng”.
Đề 3: Bàn về ích kỷ cá nhân và quan tâm đến mọi người.
Đề 4: Suy nghĩ từ câu ca dao:
Ai ơi giữ chí cho bền,
Dù ai xoay hướng đổi nền mặt ai.
? Các đề trên cĩ gì giống nhau và khác nhau? Thử lập dàn ý chi tiết các đề trên.
- Các đề trên đều là đề văn nghị luận.
- Cĩ đề cĩ lệnh,cĩ đề khơng cĩ lệnh.
- Cĩ đề NLV một HTĐS (Đ3)
Bài tập 1: Nghị luận câu ca dao sau :
 " Một cây làm chẳng nên non
Ba cây chụm lai nên hòn núi cao"
Y/c: Xây dựng dàn ý
Bài tập 2: Hãy viết một bài nghị luận ngắn bàn về vấn đề “Thời gian là vàng”
I. Tìm hiểu văn nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lí:
 1. Khái niệm: NL về vấn đề tư tưởng đạo lý là bàn về tư tưởng, văn hố, đạo đức, lối sống  của con người.
- Các tư tưởng đĩ thường được đúc kết trong những câu tục ngữ, danh ngơn, ngụ ngơn, khẩu hiệu, khái niệm.
VD: Học đi đơi với hành, cĩ chí thì nên, khiêm tốn, khoan dung, 
2. Phân biệt điểm giống và khác của văn bản NL về 1 HTĐS và TTĐL:
1. Giống: Đều là văn bản nghị luận.
2. Khác:
- NL về HTĐS: Xuất phát từ sự thực đời sống mà nêu ra tư tưởng, bày tỏ thái độ.
- NLVTTĐL: Xuất phát từ tương tưởng đạo lý, được giải thích, phân tích thì vận dụng các sự việc, thực tế của đời sống để chứng minh, nhằm khẳng định hoặc phủ định một tư tưởng nào đĩ.
II.Cách làm bài nghị luận về một vấn đề tư tưởng đạo lý.
1.Dạng đề:
- Dạng cĩ lệnh: Suy nghĩ từ chuyện ngụ ngơn: “Đẽo cày giữa đường”
- Dạng mở khơng cĩ mệnh lệnh: Đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”
2. Cách làm:
B1: Tìm hiểu đề,tìm ý.
- Nội dung, nghĩa đen, nghĩa bĩng.
- Hiểu biết về vấn đề tư tưởng, đạo lý.
B2:Lập dàn ý:
* MB: Giới thiệu vấn đề tư tưởng đạo lý cần tìm.
* TB: 
 - Giải thích nội dung vấn đề tư tưởng, đạo lý, nghĩa đen, nghĩa bĩng (nếu cĩ)
 - Nhận định đánh giá câu tục ngữ trong bối cảnh cuộc sống riêng, chung (bình luận)
 - Mở rộng vấn đề.
* KB: Tổng kết, nêu nhận định mới.
 - Tỏ ý khuyên bảo, tỏ ý hành động.
 - Đưa ra ý kiến riêng của người viết.
B3:Viết bài.
B4:Đọc bài và sửa bài
III. Bài tập:
Bài tập 1. 
1. Mở bài : Tìm hình ảnh tương đồng khái quát dẫn trích đề
2. Thân bài : Giải thích nghĩa đen, nghĩa bóng
-> Tinh thần đồn kết sẽ làm nên việc lớn. 
- Dẫn chứng tính thần đồn kết làm việc lớn trong lịch sử 
- Tinh thần đồn kết trong lao động tạo ra của cải vật chất gĩp nhiều bảo vệ xây dựng và phát triển đất nước. 
- Các nhà khoa học đồn kết tạo ra cơng trình khoa học để phục vụ đời sống con người. 
- Phê phán những con người chỉ biết sống riêng rẽ, sống ích kỷ khơng cĩ tính cộng đồng, xã hội. 
3. Kết luận : 
- Khẳng định lại giá trị của câu ca dao 
- Rút ra bài học 
HÕt tiÕt 3 chuyĨn tiÕt 4
LUYỆN TẬP XÂY DỰNG VĂN BẢN NGHỊ LUẬN XÃ HỘI
Ho¹t ®éng cđa thÇy vµ trß
Néi dung cÇn ®¹t.
Đề 1: Bàn về tranh giành và nhường nhịn.
* Yêu cầu: 
- Tìm hiểu đề. 
- Tìm ý.
- Viết đoạn văn từ 12 -15 câu trở lên.
Đề 2: Cĩ chí thì nên.
* Yêu cầu: 
- Tìm