Đề tài Phân biệt và sử dụng linh hoạt 3 kiểu câu kể: ai làm gì? ai thế nào? ai là gì? qua tiết 6 - Ôn tập tiếng việt lớp 4 - tuần 28

S¸ng KiÕn Kinh nghiÖm
Tªn ®Ò tµi: 
 PH¢N BIÖT Vµ Sö DôNG LINH HO¹T 3 KIÓU C¢U KÓ: AI LµM G×? AI THÕ NµO? AI Lµ G×? QUA TIÕT 6 - ¤N TËP TIÕNG VIÖT LíP 4 - TUÇN 28
A - lý do chän ®Ò tµi
 N¨m häc 2005 – 2006 lµ n¨m häc ®Çu tiªn d¹y TiÕng ViÖt theo ch­¬ng tr×nh s¸ch gi¸o khoa líp 4 míi. ViÖc d¹y vµ häc theo s¸ch gi¸o khoa míi lµ ®iÒu cßn nhiÒu bì ngì víi gi¸o viªn vµ häc sinh.
 Tuy nhiªn, s¸ch gi¸o khoa míi ®· biªn so¹n theo quan ®iÓm tÝch hîp nªn c¸c ph©n m«n cña TiÕng ViÖt nh­: TËp ®äc, chÝnh t¶, tËp lµm v¨n, luyÖn tõ vµ c©u, kÓ chuyÖn cã sù g¾n bã mËt thiÕt víi nhau xoay quanh c¸c trôc chñ ®iÓm. V× vËy, viÖc cugn cÊp kiÕn thøc vµ truyÒn ®¹t kü n¨ng cña c¸c ph©n m«n ph¶i thùc sù hç trî cho nhau míi hoµn thµnh ®­îc ph©n m«n TiÕng ViÖt lµ:
H×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë häc sinh kü n¨ng sö dôngTiÕng ViÖt ®Ó ho¹t ®éng vµ giao tiÕp throng c¸c m«i tr­êng ho¹t ®éng cña løa tuæi th«ng qua viÖc d¹y vµ häc ®Ó gãp phÇn rÌn luyÖn thao th¸c t­ duy.
Cñng cè cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc s¬ gi¶n vÒ TiÕng ViÖt vµ nh÷ng hiÓu biÕt vÒ x· héi, tù nhiªn, con ng­êi.
Båi d­ìng t×nh yªu TiÕng ViÖt vµ hinh thµnh thãi quen gi÷ g×n sù throng s¸ng, giµu ®Ñp cña TiÕng ViÖt, gãp phÇn h×nh thµnh nh©n c¸ch cña con ng­êi ViÖt Nam x· héi chñ nghÜa.
V× vËy, t«i chän ®Ò tµi: “Ph©n biÖt vµ sö dông linh ho¹t 3 kiÓu c©u kÓ: ai lµm g×? ai thÕ nµo? ai lµ gi qua tiÕt «n tËp TiÕng ViÖt tuÇn 28” nh»m cugn cÊp mét phÇn tri thøc quan träng cho häc sinh vÒ c©u kÓ ®Ó c¸c em cã thÓ:
KÓ, t¶ hoÆc giíi thiÖu vÒ sù vËt, sù viÖc mµ m×nh mong muèn.
Nãi lªn ®­îc ‏‎ kiÕn t©m t­ t×nh c¶m cña m×nh mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt.
B - c¬ së thùc tiÔn
Mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m ®æi míi ch­¬ng tr×nh vµ thay s¸ch gi¸o khoa cña líp 4 n¨m nay lµ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y vµ häc:
ChuyÓn tõ ph­¬ng ph¸p truyÒn thô sang ph­¬ng ph¸p tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng cña häc trß.
Trong ®ã, gi¸o viªn lµ ng­êi tæ chøc c¸c ho¹t ®éng cña häc sinh. Mçi häc sinh ®Òu ph¶i ®­îc ho¹t ®éng, ®­îc béc lé m×nh vµ ®­îc ph¸t triÓn.
V× lÏ ®ã, còng nh­ c¸c ph©n m«n kh¸c, ph©n m«n “LuyÖn tõ vµ c©u” cña líp 4 kh«ng tr×nh bµy c¸c kiÕn thøc cã s½n mµ x©y dùng c¸c hÖ thèng c©u hái vµ bµi tËp h­íng dÉn häc sinh thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng häc nh»m chiÕm lÜnh kiÕn thøc vµ ph¸t triÓn kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt.
 Dï lµ n¨m ®Çu thay s¸ch nh­ng SGK líp 4 nãi chung ®Æc biÖt víi s¸ch TiÕng ViÖt nãi riªng lµ sù kÕ thõa c¸c kiÕn thøc, kü n¨ng cña c¸c líp d­íi nh­ng ë møc ®é cao h¬n, s©u h¬n. V× vËy, trong qu¸ tr×nh so¹n gi¸o ¸n, chuÈn bÞ tiÕt d¹y gi¸o viªn ph¶i n¾m ch¾c “Môc ®Ých yªu cÇu” cña ph©n m«n vµ cña tõng tiÕt häc ®Ó kh«ng xa ®µ vµ ®¶m b¶o néi dung kiÕn thøc còng nh­ thêi gian cña tiÕt d¹y mét c¸ch tèt nhÊt cã thÓ.
 TuÇn 28 cña häc kú II líp 4 lµ tuÇn «n tËp cña ph©n m«n TiÕng ViÖt. Qua c¸c tiÕt thùc d¹y, t«i nhËn thÊy c¸c tiÕt «n tËp ®· gióp häc sinh hÖ thèng ho¸ ®­îc kiÕn TiÕng ViÖt mét c¸ch kh¸ râ rµng, logic. Tuy nhiªn ë tiÕt «n tËp thø 6 – lµ tiÕt «n vÒ 3 kiÓu c©u kÓ: “Ai lµm g×? Ai thÕ nµo? Ai lµ g×?” t«i thÊy häc sinh tuy ®· ®­îc häc néi dung nµy ë tiÕt 12 tr­íc ®ã nh­ng c¸c em vÉn lóng tóng khi ph©n biÖt 3 kiÓu c©u dï mçi kiÓu c©u trªn ®Òu cã ®Æc ®iÓm cÊu tróc riªng vµ mçi kiÓu c©u thÝch hîp víi mét kiÓu c©u kh¸c nhau­ nh­ng häc sinh vÉn ch­a ph©n biÖt râ rµng ®Ó nhËn biÕt 3 kiÓu c©u nµy mét c¸ch nhanh vµ chÝnh x¸c.
Trao ®æi víi chuyªn m«n t«i thÊy häc sinh c¸c líp kh¸c còng vËy. Vµ t«i nhËn ra l‏‎ do chÝnh lµ c¸c em ch­a cã sù so s¸nh vÒ m½t ng÷ ph¸p: 3 kiÓu c©u trªn kh¸c nhau chñ yÕu ë vÞ ng÷. V× vËy, khi d¹y riªng t­ng kiÓu c©u ë c¸c tiÕt häc cugn cÊp kiÕn thøc míi, häc sinh ph¶i ®­îc n¾m v÷ng vÞ ng÷ cña c¸ lo¹i c©u nµy do tõ lo¹i nµy ®¶m nhiÖm vµ nã cã chøc n¨ng g×?
Tuy nhiªn, ph¶i ®Ðn “tiÕt 6 «n tËp – tuÇn 28” t«i thÊy ®©y míi lµ tiÕt ®Ó gi¸o viªn gióp häc sinh hÖ thèng kiÕn thøc 3 kiÓu c©u nµy mét c¸ch thuËn lîi nhÊt. Nh­ng tiÕn hµnh thÕ nµo ®Ó ®¹t hiÖu qu¶? T«i ®· suy nghÜ rÊt kü vµ dùa trªn c¬ së cña “s¸ch gi¸o viªn” còng nh­ tinh h×nh cô thÓ cña líp m×nh ®Ó so¹n gi¸o ¸n vµ d¹y tiÕt nµy theo ph­¬ng ph¸p d­íi ®©y. Qua thùc tÕ gêi häc, t«i thÊy häc n¾m bµi mét c¸ch ch¾c ch¾n vµ dÔ dµng h¬n.
C – QU¸ TR×NH TRIÓN KHAI
C – QU¸ TR×NH TRIÓN KHAI
I – C«ng viÖc cña gi¸o viªn: chñ ®éng lËp kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y trªn líp th«ng qua c¸c kh©u:
Kh©u so¹n bµi
Gi¸o viªn ph¶i nghiªn cøu kübµi d¹y ®Ó hiÓu râ môc ®Ých yªu cÇu cña tiÕt häc.
Dùa vµo s¸ch gi¸o viªn, tµi liÖu tham kh¶o vµ t×nh h×nh nhËn thøc cña häc sinh líp m×nh ®Ó lùa hon ph­¬ng ph¸p thÝch hîp nhÊt sao cho häc sin chñ ®éng lÜnh héi ®­îc néi dung bµi häc.
Kh©u chuÈn bÞ d¹y häc:
§©y lµ kh©u rÊt quan träng ®Ó hç trî cho viÖc d¹y vµ häc nªn gi¸o viªn ph¶i chÞu khã t×m tßi, suy nghÜ xem sö dông ®å dïng g×, ®­a ra vµo lóc nµo, nh»m môc ®Ých g× ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt.
II – C«ng viÖc cña häc sinh: 
Häc sinh n¾m v÷ng bµi cò cã liªn quan ®Õn bµi míi.
Cã sù chuÈn bÞ bµi míi tr­í ë nhµ (tiÕt nµy t«i dÆn häc sinh chuÈn bÞ tr­íc bµi tËp 1 ®Ó c¸ em cã thêi gian xem l¹i c¸c bµi vÒ 3 kiÓu c©u kÓ ®· häc).
Trong giê häc, häc sinh ph¶i cã thãi quen h­ëng øng linh ho¹t khi tham gia c¸c ho¹t ®éng häc b»ng nh÷ng h×nh thøc khcs nhau tïy tõng néi dung bµi hcä nh­:
Lµm viÖc ®éc lËp, ghi c¸ bµi tËp, c©u hái dÔ, cô thÓ.
Lµm viÖc theo nhãm khi bµi tËp khã vµ cÇn trao ®æi.
Lµm viÖc theo líp khi tr×nh bµy kÕt qña...
Gi¸o ¸n
Bµi: ¤n tËp TiÕng ViÖt líp 4 – tiÕt 6 – tuÇn 28
	 (Ph©n biÖt 3 kiÓu c©u kÓ: Ai lµm g×? Ai thÕ nµo? Ai lµ g×?)
 A - Môc ®Ých yªu cÇu: Gióp häc sinh:
 * N¾m v÷ng kh¸i niÖm 3 kiÓu c©u kÓ ®· häc.
 * HiÓu cÊu t¹o vµ ý nghÜa cña c¸ bé phËn: chñ ng÷, vÞ ng÷ trong c©u.
 * NhËn biÕt vµ nªu ®­îc t¸ dông cña 3 kiÓu c©u kÓ trong 1 ®o¹n v¨n.
 * ViÕt ®­îc mét ®o¹n v¨n ng¾n cã sö dông 3 kiÓu cau kÓ ®· häc.
 B - §å dïng d¹y häc:
 + 1 tê giÊy khæ to kÎ s½n lêi gi¶i ®óng bµi tËp 1.
 + 8 tê giÊy khæ réng cho häc sinh lµm theo nhãm bµi tËp 1.
 + B¶ng phô ghi s½n ®o¹n v¨n bµi tËp 2.
 + Ph« t« mçi häc sinh 1 b¶ng so s¸nh cña bµi tËp 1 ®Ó häc thuéc.
C - C¸c ho¹t ®éng d¹y vµ häc chñ yÕu:
Thêi gian
Néi dung
Ho¹t ®éng cña thÇy
Ho¹t ®éng cña trß
2 phót
I/ Giíi thiÖu bµi
-Gi¸o viªn nªu môc ®Ých yªu cÇu tiÕt häc
- Ghi ®Çu bµi lªn b¶ng
-Häc sinh l¾ng nghe
-Ghi vë - Më s¸ch gi¸o khoa trang 98 
20 phót
II/ H­íng dÉn häc sinh «n tËp
 Bµi tËp 1
-Gi¸o viªn yªu cÇu häc sinh ®äc kü bµi tËp vµ x¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi
- Gi¸o viªn nh¾c häc sinh xem l¹i 3 kiÓu c©u kÓ ë vë so¹n ®Ó lËp b¶ng ®óng
 -Gi¸o viªn ph¸t phiÕu cho c¸c nhãm
 - Gi¸o viªn mêi ®¹i diÖn c¸c nhãm lªn tr×nh bµy kÕt qu¶.
Gi¸o viªn nhËn xÐt, tuyªn d­¬ng nhãm lµm tèt.
- D¸n giÊy khæ to, viÕt s½n lêi gi¶i ®óng. L­u ‏‎ý ®Ó häc sinh thÊy râ ®Æc ®iÓm kh¸c nhau cña 3 kiÓu c©u qua b¶ng so s¸nh d­íi ®©y: 
-Bµi yªu cÇu nªu ®Þnh nghÜa vµ vÝ dô ®Ó ph©n biÖt 3 kiÓu c©u kÓ
- Häc sinh dùa vµo vë chuÈn bÞ bµi, xem l¹i vµ th¶o luËn nhãm
- Nhãm tr­ëng giao cho mçi b¹n trong nhãm viÕt vÒ mét lo¹i c©u kÓ vµo b¶ng so s¸nh
- Häc sinh theo dâi, nhËn xÐt vµ bæ xung bµi nhãm b¹n
- Häc sinh l¾ng nghe vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái cña c« gi¸o.
I – C«ng viÖc cña gi¸o viªn: chñ ®éng lËp kÕ ho¹ch gi¶ng d¹y trªn líp th«ng qua c¸c kh©u:
Kh©u so¹n bµi
Gi¸o viªn ph¶i nghiªn cøu kübµi d¹y ®Ó hiÓu râ môc ®Ých yªu cÇu cña tiÕt häc.
 KiÓu c©u
§Æc ®iÓm
Ai lµm g×?
Ai thÕ nµo?
Ai lµ g×?
a/ Chñ ng÷
(CN)
-CN tr¶ lêi cho c©u hái: Ai? Con g×?(Ýt khi tr¶ lêi cho c©u hái “C¸i g×?” trõ khi CN ®­îc nh©n ho¸)
- CN chØ ng­êi, ®éng vËt, Ýt khi chØ bÊt ®éng vËt
- CN tr¶ lêi cho c©u hái: Ai? C¸i g×? Con g×?
- CN chØ ng­êi, ®éng vËt, bÊt ®éng vËt
-CN tr¶ lêi cho c©u hái: Ai? C¸i g×? Con g×?
- CN chØ ng­êi, ®éng vËt, bÊt ®éng vËt
b/ VÞ ng÷
(VN)
-VN tr¶ lêi cho c©u hái: Lµm g×?
- VN kÓ vÒ ho¹t ®éng cña ng­êi, ®éng vËt.
- VN lµ ®éng tõ (hoÆc côm ®éng tõ chØ ho¹t ®éng).
- VN tr¶ lêi cho c©u hái: ThÕ nµo?
- VN miªu t¶ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt hoÆc tr¹ng th¸i.
- VN lµ tÝnh tõ(hoÆc ®éng tõ chØ tr¹ng th¸i)
- VN lµ côm chñ - vÞ
VD: Bµn nµy ch©n/ ®· g·y
 CN VN
-VN tr¶ lêi cho c©u hái: Lµ g×?
- VN th­êng dïng ®Ó giíi thiÖu nªn lµ tæ hîp cña tõ “lµ” víi c¸c danh tõ, ®éng tõ hoÆc tÝnh tõ.
- VN th­êng lµ danh tõ hoÆc côm danh tõ.
c/ Chøc n¨ng
-Dïng ®Ó kÓ vÒ ho¹t ®éng cña ng­êi, ®éng vËt (hoÆc tÜnh vËt ®­îc nh©n ho¸)
 VD: Em// quÐt nhµ, lau nhµ vµ röa cèc chÐn.
-Dïng ®Ó miªu t¶ ®Æc ®iÓm tÝnh chÊt hoÆc tr¹ng th¸i cña ng­êi, vËt.
 VD: V­ên c©y// xanh um tïm
 MÑ// rÊt vui.
 §T chØ tr¹ng th¸i
-Dïng ®Ó ®Þnh nghÜa, giíi thiÖu, nhËn xÐt.
 VD: B¹n Lan// lµ líp tr­ëng.
 DT
Thêi gian
Néi dung
Ho¹t ®éng cña thÇy
Ho¹t ®éng cña trß
10 phót
Bµi tËp 2
-Gi¸o viªn treo b¶ng phô ghi s½n ®o¹n v¨n.
- Yªu cÇu häc sinh ®äc xem cã ph¶i lµ c©u kÓ kh«ng? C©u kÓ kiÓu gi? Vµ nªu t¸c dông cña mçi kiÓu c©u Êy.
- Gi¶i nghÜa tõ: “C©y mÝa ®Êt” (lµ lo¹i cá dµi, cã ®èt nhá, vÞ h¬i ngät)
Chèt ý ®óng theo b¶ng sau:
- §äc ®o¹n v¨n.
- Th¶o luËn nhãm 2
 Tr¶ lêi c¸c c©u hái cña c« gi¸o
NhËn xÐt, bæ sung c©u tr¶ lêi cña b¹n.
- L¾ng nghe.
Dùa vµo s¸ch gi¸o viªn, tµi liÖu tham kh¶o vµ t×nh h×nh nhËn thøc cña häc sinh líp m×nh ®Ó lùa hon ph­¬ng ph¸p thÝch hîp nhÊt sao cho häc sin chñ ®éng lÜnh héi ®­îc néi dung bµi häc.
C©u
KiÓu c©u
T¸c dông
C©u 1: BÊy giê t«i cßn lµ mét chó bÐ lªn m­êi.
C©u 2: Mçi lÇn ®i c¾t cá, bao giê t«i còng t×m bøt mét n¾m c©y mÝa ®Êt, khoan kho¸i n»m xuèng c¹nh sät cá ®· ®Çy vµ nhÊm nh¸p tõng c©y mét.
C©u 3: Buæi chiÒu ë lµng ven s«ng yªn tÜnh mét c¸ch l¹ lïng.
 Ai lµ g×?
 Ai lµm g×?
Ai thÕ nµo?
Giíi thiÖu vÒ nh©n vËt “t«i”
KÓ vÒ c¸c ho¹t ®éng cña nh©n vËt “t«i”
KÓ vÒ ®Æc ®iÓm, tr¹ng th¸i cña c¶nh vËt: Buæi chiÒu ë lµng ven s«ng.
nµo, nh»m môc ®Ých g× ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt.
II – C«ng viÖc cña häc sinh:
Häc sinh n¾m v÷ng bµi cò cã liªn quan ®Õn bµi míi.
Cã sù chuÈn bÞ bµi míi tr­í ë nhµ (tiÕt nµy t«i dÆn häc sinh chuÈn bÞ tr­íc bµi tËp 1 ®Ó c¸ em cã thêi gian xem l¹i c¸c b häc).µi: ¤n tËp TiÕng ViÖt líp 4 – tiÕt 6 – tu
Thêi gian
Néi dung
Ho¹t ®éng cña thÇy
Ho¹t ®éng cña trß
8 phót
2 phót
Bµi tËp 3
III/ Cñng cè, dÆn dß
- Gi¸o viªn nªu yªu cÇu cña bµi tËp: ViÕt mét ®o¹n v¨n ng¾n nãi vÒ B¸c sÜ Ly (Bµi tËp ®äc:”KhuÊt phôc tªn cø¬p biÓn” – TuÇn 25) cã dïng c¶ 3 kiÓu c©u kÓ:
 C©u kÓ: Ai lµ g×? ®Ó giíi thiÖu b¸c sÜ Ly.
 C©u kÓ: Ai lµm g×? ®Ó kÓ vÒ hµnh ®éng cña b¸c sÜ Ly.
 C©u kÓ: Ai thÕ nµo? ®Ó nãi vÒ ®Æc ®iÓm, tÝnh c¸ch cña b¸c sÜ Ly.
- Gi¸o viªn gäi häc sinh tr×nh bµy ®o¹n v¨n 
- Gióp häc sinh nhËn xÐt bµi b¹n vÒ néi dung ®o¹n v¨n, c¸c kiÓu c©u kÓ vµ tõ liªn kÕt.
- Tuyªn d­¬ng, cho ®iÓm, khuyÕn khÝch bµi viÕt tèt.
- NhËn xÐt tiÕt häc.
- VÒ nhµ häc kü b¶ng so s¸nh bµi tËp 1.
- Lµm thö bµi tËp tiÕt 7, tiÕt 8 ®Ó tiÕt sau kiÓm tra gi÷a häc kú II.
- L¾ng nghe.
 - ViÕt ®o¹n v¨n vµo vë TiÕng ViÖt => thªm c¸c tõ ng÷ cÇn thiÕt ®Ó liªn kÕt c¸c c©u thµnh ®o¹n v¨n hoµn chØnh.
 - Häc sinh nèi tiÕp nhau tr×nh bµy ®o¹n v¨n cña m×nh
- NhËn xÐt bµi b¹n.
D – KÕT QU¶
Qua thùc d¹y tiÕt nµy t«i nhËn thÊy:
1. §a sè häc sinh ®Òu ph©n biÖt râ 3 kiÓu c©u kÓ th«ng qua b¶ng so s¸nh cña bµi tËp 1.
2. 100% häc sinh trong líp vËn dông kiÕn thøc cñ bµi tËp 1 ®Ó lµm ®óng bµi tËp 2.
3. NhiÒu v­íng m¾c cña c¸c em ®­îc chÝnh c¸c em th¸o gì d­íi sù dÉn d¾t cña c« gi¸o.
 VÝ dô: Cã em hái c©u:
¤ng em // trång c©y chuèi trong v­ên. ( c©u “Ai lµm gi?”)
C©y chuèi // trång trong v­ên. ( c©u “ Ai thÕ nµo”)
 T¹i sao vÞ ng÷ ®Òu lµ ®éng tõ “trång” mµ l¹i thuéc 2 kiÓu c©u kh¸c nhau?
 T«i gîi ý ®ª häc sinh nhËn thÊy sù chuyÓn ®æi ý nghÜa tõ ®éng tõ “trång” – ë c©u 1 lµ ®éng tõ chØ ho¹t ®éng sang ®éng tõ “trång” – ë c©u 2 lµ ®éng tõ chØ tr¹ng th¸i.
Qua viÖc cung cÊp c¸c kiÓu cÊu tróc c©u g¾n víi chøc n¨ng gio tiÕp ë tiÕt «n tËp nµy, häc sinh ph¸t triÓn kü n¨ng nãi vµ viÕt TiÕng ViÖt ®óng vµ hay h¬n. §ã còng chÝnh lµ môc tiªu cña m«n TiÕng ViÖt líp 4.
Hµ néi, ngµy 25 th¸ng 3 n¨m 2006
 Ng­êi viÕt 
 NguyÔn ThÞ Thµnh
Õt vµ nªu ®­îc t¸ dông cña 3 kiÓu c©u kÓ trong 1 ®o¹n v¨n.
 :